Źródło: https://www.jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/133857/edition/125984/content?ref=struct&format_id=1
Temat represji wobec stanowiska Polaków na terenie I RP, okupowanym przez Rosję, systematycznie był podejmowany w prasie polskojęzycznej. Przykładem jest artykuł, który ukazał się w Dzienniku Kijowskim z roku 1906:
Przechodząc do konkretnych ograniczeń, stosujących się do Polaków, jako osobnych jednostek obywatelskich, przedstawiamy komisyi następujące istniejące ograniczenia, które powinny uledz uchyleniu:
Nic bacząc na art. 4-ty ustawy o służbie rządowej (Zb. praw t. III ks. I), wszyscy mieszkańcy Królestwa Polskiego, wyznania katolickiego i mojżeszowego, oraz Polacy wyznania ewangielicko-augsburskiego i kalwińskiego byli i są usuwani systematycznie ze wszystkich gałęzi służby państwowej.
W ministeryum spraw wewnętrznych, w rządach gubernialnych i urzędach powiatowych Polacy zajmują tylko posady najniższe, w rzadkich wyjątkach bywają pomocnikami naczelników powiatów. Największe ograniczenia służbowe Polaków istnieją w ministeryach oświaty i sprawiedliwości; w tem ostatniem od czasu ministra Manasseina przestano przyjmować Polaków na posady sękretarzy sądów okręgowych. Na posady sędziów pokoju, którzy w zasadzie nie powinni być obcymi ludności, Polacy z zasady nie bywają mianowani od czasu reformy sądowej 1876 r.
Istnieją także ograniczenia Polaków co do awansów w służbie wojskowej, zwłaszcza w pułkach, konsystujących w Królestwie, gdzie ograniczeni są w prawach nawet Rosyanie, żonaci z Polkami.
Takie same ograniczenia są stosowane także do osób pochodzenia polskiego, służących na kolejach skarbowych i prywatnych. Nieraz rząd uciekał się nawet do usuwania z posad Polaków i i obsadzania ich miejsc przez Rosyan.
Wszystkie wspomniane wyżej ograniczenia opierają się na tajnych okólnikach odpowiednich władz, a otrzymanie tych okólników za pośrednictwem pana prezesa Izby dałoby bardzu pożyteczny materyał dla prac komisyi.
W celu usunięcia na przyszłość możliwości wydawania takich okólników przez przedstawicieli rządu, uważalibyśmy za konieczne wniesienie do projektowanego prawa osobnego artykułu, któryby w imię ogólnej zasady równości zabraniał kategorycznie na przyszłość wydawania okólników sprzecznych z prawem.
Na mocy ukazu Najwyższego z d. 29 lipca (10-go sierpnia) 1866 r. („Dz. pr. Kr. P.“, t. 65, art. 451), „wszyscy pracujący w dawnej grecko-unickiej a następnie prawosławnej szkole żeńskiej muszą być pochodzenia rosyjskiego i wyznania prawosławnego“. Artykuł ten powinien być zniesiony.
W celu wzmocnienia żywiołu rosyjskiego na służbie państwowej, rząd uciekał się jeszcze do nadawania szczególnych praw i przywilejów przybywającym do Królestwa urzędnikom.
Ukaz Najwyższy z d. 30-go lipca 1867 r. („Dz. pr. Kr. Pol.“; t. 67, str. 290) nadaje urzędnikom rosyjskim, udającym się na służbę do Królestwa Polskiego, różne ulgi pieniężne, polegające na wydawaniu pieniędzy na podróż i na przeprowadzkę w większej ilości, na uznaniu skróconego terminu awansu w rangach, w dosługiwaniu się do orderu św. Włodzimierza lV-go stopnia, na pięcioletnich dodatkach do pensyi, na kształceniu dzieci w średnich zakładach naukowych na koszt rządu, na pomocy naukowej, na skróceniu terminu wysługiwania emerytury.
Następnie prawa te za pomocą osobnych przepisów rozciągnięto na różne kategorye służby państwowej,
Najwyżej zatwierdzona uchwała komitetu do spraw Królestwa Polskiego z d. 6-go grudnia 1873 r. rozciąga je na nauczycieli religii w zakładach naukowych okręgu warszawskiego naukowego, pochodzących z Galicyi.
Prawo z d. 13-go maja 1875 r. przepisuje wydawanie osobnych zapomóg osobom pochodzenia rosyjskiego, które przybyły na służbę do okręgu warszawskiego naukowego po d. 1-m stycznia 1864 roku.
Według prawa z d. 6/19 czerwca 1875 r., wymienione wyżej przywileje rozciągnięto na inżynierów i urzędników ministeryum komunikacyi.
Według prawa z d. 13/26 maja 1879 r., te .same przepisy zastosowano do nauczycieli rosyan szkół początkowych o-kręgu naukowego warszawskiego.
Zdanie Rady państwa z d. 21 grudnia 1882 r postanawia przepisy, dotyczące sposobu obliczania dodatków do pensyi urzędników ministeryum dóbr państwa w Królestwie Polskiem.
W tymże roku Najwyżej zatwierdzone zostało zdanie Rady państwa, według którego wskazane są źródła, z których mają być dokonywane wypłaty, ustanowione przez Ukaz Najwyższy z d. 30 lipca 1867 r. i przeznaczone dla urzędników pochodzenia rosyjskiego w instytucyach, utrzymywanych z funduszów specyalnych.
Ukaz Najwyższy z d. 3/15 lipca 187 L r. rozciąga przepisy o przywilejach ulgowych z d. 30 lipca 1867 r. na gali-cyan wyznania prawosławnego.
W Ukazie Najwyższym z d. 13 czerwca 1886 r. przepisy, dotyczące przywilejów służbowych osób pochodzenia rosyjskiego w Królestwie Polskiem, zostały skodyfikowane w prawo ogólne, obejmujące przepisy „o przywilejach szczególnych służby cywilnej w miejscowościach oddalonych, a w tej liczbie w gub. zachodnich i w gub. Królestwa Polskiego“. Przepisy, dotyczące dziewięciu gubernii zachodnich, zawarte są w artykułach 39-42; dotyczące zaś Królestwa Polskiego w art. 43-57.
W następstwie niektóre z tych przywilejów zostały rozciągnięte na osoby płci żeńskiej, pochodzenia rosyjskiego, pracujące na poczcie i w telegrafie (prawo z d. 3/15 czerwca 1892 r.). W tymże roku d. 18 czerwca zostały przyznane osobne zapomogi dla osób, żeniących się przy wyjeździe do Królestwa Polskiego i do miejscowości uprzywilejowanych.
Na koniec d. 29-go kwietnia 1896 r. Najwyżej zatwierdzone zdanie Rady państwo rozciągnęło na osoby płci żeńskiej pochodzenia rosyjskiego, zajmujące posady etatowe w gimnazyach i progimnazyach warszawskich okręgu naukowego, działanie Najwyżej zatwierdzonej d. 13-go maja 1879 r. uchwały komitetu ministrów’, dotyczącej Królestwa Polskiego. Analogicznie do rzędu przywilejów osobnych należą także ulgi, nadane starostom cerkiewnym w guberniach
Królestwo Polskiego przez prawo z d. 5-go grudnia 1873 r. i 3-go lutego 1892 r.; mocą pierwszego prawa starostów zwolniono od powinności w naturze.
Wszystkie wymienione wyżej prawa i przepisy, jako sprzeciwiające się zasadzie ogólnej równości wozystkich obywateli przed prawem, powinny być zniesione.
Według prawa z d. 18 lipca 1886 r. do uniwersytetu warszawskiego, wbrew prawom ogólnym, przyjmowani są wychowańcy seminaryów duchownych.
Tu należy również art. 2 prawa z d. 29-go czerwca 1866 r. (Dz. pr. Kr. Pol. t. 65 art. 456), według którego do chełmskiego gimnazyum żeńskiego przyjmowane są uczennice wyznania prawosławnego.
Nie możemy wreszcie zamilczeć ograniczeń, mocą których młodzież wyzna¬nia mojżeszowego jest przyjmowana do szkół tylko w pewnym ograniczonym stosunku procentowym.
Słowo Polskie za: Dziennik Kijowski, 1906 r. numer 125, źródło: NDIGCZAS001739, 23 czerwca 2022 r.
