W ciągu wielu stuleci Polacy i Ukraińcy mieszkają obok siebie na Podolu, w Galicji i na Wołyniu. W dziejach historii przeplatały się ich losy, zwyczaje oraz kultura.
Obecność Polaków na ziemi podolskiej opisuje francuski uczony François de Beauvois w pracach Walka o ziemię, Szlachcic, chłop i rewizor. Polska szlachta pomiędzy caratem a ludem ukraińskim, Władze rosyjskie i polska szlachta na Ukrainie w latach 1793–1830. Został w nich zrealizowany bezstronny stosunek znawcy wobec wzajemnych relacji pomiędzy Polakami, Ukraińcami i Rosjanami na terenach guberni Kijowskiej, Podolskiej i Wołyńskiej w XIX w. Jeden z problemów, który powstał przed Beauvois, to brak dokładnych danych o liczbie i składzie Polaków na tych terenach. Młodzi winniccy naukowcy z centrum badania genealogii „Praszczur” podjęli się wyzwania udzielenia wyczerpującej odpowiedzi na to pytanie. Jako pole badań wybrali temat „Drzewo rodzinne parafian kościoła w Pohrebyszczu”.
Kontynuując dzieło Daniela Beauvois, zaczęli bardzo szczegółowo badać historię Kijowskiej, Podolskiej i Wołyńskiej guberni. Jak mały strumyk zmienia się w burzliwy potok, następnie w szybką rzekę, rzeka zaś staje się bezgranicznym morzem – tak samo i projekt Drzewo rodzinne parafian kościoła w Pohrebyszczu ma posłużyć jako bodziec do prowadzenia podobnych badań w szerszym zakresie.
W jaki sposób można zrealizować tę misję poprzez badanie drzewa rodzinnego? Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że są to dość zróżnicowane tematy. Lecz tak się wydaje tylko na pierwszy rzut oka. Po stworzeniu rodzinnego drzewa można ustalić dokładną liczbę parafian w każdym roku, ich wiek i płeć, co będzie stanowiło bardzo ważny materiał statystyczny. Można będzie również dostrzec dynamikę, demografię i historię każdej osobnej rodziny. Od rodziny do rodziny, od jednego kościoła parafialnego do następnego, objąwszy w ten sposób większe terytorium, można będzie „wydobyć” więcej cennej informacji naukowej.
Naukowcy już zauważyli, iż większość rodzin, zamieszkujących badany teren, łączyły więzy rodzinne. A zatem powstał pomysł ułożenia drzewa rodzinnego nie poszczególnych rodzin, lecz parafian całego kościoła.
Dlaczego właśnie kościół? Generalnie do parafii w XVIII—XIX w. należała szlachta czynszowa. Ta grupa ludności mogła swobodnie się poruszać i często zmieniała miejsce zamieszkania, ale najczęściej migracja ta koncentrowała się dookoła jednego kościoła parafialnego. Powstała idea ustalenia stopnia pokrewieństwa szlachty zagrodowej i bezrolnej, obserwowania dróg poruszania się szlachty czynszowej. Projekt ten umożliwi ustalenie dokładnej liczby tej grupy ludności.
Zaczęto badać księgi metrykalne kościoła w Pohrebyszczu w obwodzie winnickim. Na dzień dzisiejszy opracowano metryki w okresie 10 lat: od 1849 do 1858. Ogółem baza liczy 5097 osób, spośród nich 830 miało polskie nazwiska. Wpisy metrykalne obejmują 40 wsi i miasteczek.
Zgromadziwszy w jednej bazie dane wszystkich ksiąg metrykalnych w okresie lat 1793-1917, połączywszy osoby więzami rodzinnymi, winniccy badacze otrzymają ogromną bazę wiedzy o wszystkich rodzinach katolików, mieszkających na tych terenach. Kolejnym krokiem może stać się wprowadzenie do powstałej bazy informacji z innych dokumentów archiwalnych (rewizyjnych spisów ludności, różnych rejestrów itd.)
Projekt ten może być interesujący pod względem: genealogii, historii, demografii, statystyki. Będzie również ciekawy dla potomków szlachty polskiej, pochodzących z okolic miasteczka Pohrebysze, oraz dla wielu polskich organizacji, zajmujących się historią kresów wschodnich.
Ten, kto chociaż raz pracował z dokumentami archiwalnymi, zrozumie, jak bardzo pracochłonny jest ten projekt. Dlatego poszukujemy nieobojętnych Polaków i Ukraińców, dla których nasz pomysł jest bliski i którzy chcieliby dołączyć do projektu w zakresie pracy wolontariuszy, wsparcia finansowego, nawiązania potrzebnych kontaktów – przyjmujemy każdą pomoc. Po ukończeniu planujemy napisać i wydać księgę o parafianach kościoła w Pohrebyszczu. Zostanie opublikowana również metodologia tego projektu dla możliwości korzystania z niej w innych kościołach Ukrainy.
Okres badania: lata 1793-1917.
Parafia: Rzymskokatolicki Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny miasteczka Pohrebyszcze powiatu berdyczowskiego Kijowskiej guberni.
Geografia badań: miasteczka Pohrebyszcze, Plisków, wsie Biłaszki, Bosy Bród, Burakowce, Wasilkowce, Hopczyca, Iwańki, Kurpoderyńce, Kuleszów, Lewkówka, Leszczyńce, Lulińce, Malinki, Nakaźne, Pawłówka, Pedosy, Popówka, Rozkopane, Sarażyńce, Sachny, Sokołówka, Spiczyńce, Stepanki, Talalaje, Chmelówka, Czeremoszne, Czerniawka, Szyrmówka i inne.
W sprawie współpracy proszę o kontakt:
Kierownik projektu: Wiktor Dołecki
Tel. +380977050124; +380631417602, adres mailowy: [email protected]
Wiktor Dołecki, opracowanie Irena Rudnicka, 27.11.14 r.
GK
