Fot. polona
Do niedawna (1913 r.: Red.) jedyna parafia w Kijowie. Brzydki, niezgrabny z wyglądu jest—według wyrażenia prof. Tarnowskiego — karykaturą, katedry św. Piotra i Panteonu, z kopułą nizką, kolumnadą niezgrabną i dwoma wieżyczkami, które prawdziwy Panteon tak szpecą, że nazwano je, na pamiątkę budowniczego, „oślemi uszami Bernina”.
Początkowo wieżyce kościelne miały przedstawiać się odmiennie, lecz z przyczyny niezależnej od twórców projektu, rysunki uległy zmianom, i zdala trudno poznać, że jest to kościół katolicki.
Wewnątrz świątynia przedstawia się dość okazale. Porządnie utrzymana, dostatnio zaopatrzona we wszystkie potrzeby i aparaty, ma siedem ołtarzy, a w jednym dobrą kopię Madonny Foligno, w drugim kopię św. Antoniego Marina.
Kościół św. Aleksandra starożytnym nie jest. W czasach, gdy żywioł polski miał tu najwięcej znaczenia, a więc na początku ubiegłego stulecia, gdy Myszkowski pełnił obowiązki gubernatora, Czacki był wizytatorem szkół i Proskura prezesem sądu, katolicy modlili się w maleńkim drewnianym kościołku dominikańskim na Peczersku (dziś nie istnieje).
Były to czasy wolnomyślne, czasy Woltera i niewiary i o domach bożych nie myślano. Dopiero w 1814 roku szlachta gub. kijowskiej, pragnąc upamiętnić pobyt ces. Aleksandra I w Kijowie, postanowiła zebrać fundusz na wybudowanie większego kościoła katolickiego (a może to był chytry pomysł na umożliwienie budownictwa „polskiego” kościoła w rosyjskim wówczas Kijowie: Red.).
W dniu 31 lipca 1815 r. cesarz Aleksander I zezwolił na zbieranie składek, a nadto rozkazał nadać kościołowi plac pomiędzy starym Kijowem, Padołem a Peczerskiem. Czy jest to rzeczą przypadku, czy też na początku przeszłego stulecia żyły jeszcze jakieś tradycje o kościołach starożytnych w Kijowie, dość, że nowy kościół miał stanąć i stoi w pobliżu lub nawet we środku Lackiej słobody, starożytnej dzielnicy polskiej w Kijowie.
Kamień węgielny kościoła założono 31 sierpnia 1817 roku. Budowa trwała długo, całe 25 lat. Najpierw stanął na wzgórzu dom mieszkalny, plebania, w której urządzono kaplicę, gdyż kościołek na Peczersku spalił się, a dopiero, dzięki ofiarności niejakiego Antoniego Sawickiego, który ofiarował różnemi czasy od roku 1833-1839 rb. 153.130 asygnacjami, budowę ukończono i kościół poświęcono w 1842 roku. Fakt smutny, że szczodry ten ofiarodawca nie posiada nawet tablicy pamiątkowej w świątyni, dla której złożył poważny na owe czasy majątek…
Słowo Polskie za: Przewodnik po Kijowie : z poglądowym planem miasta, Wydawnictwo Leon Idzikowski, źródło: polona, 19 kwietnia 2024 r.
