16 września 1658 roku w Hadziaczu na Lewobrzeżnej Ukrainie pomiędzy przedstawicielami Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz Wojskiem Zaporoskim została podpisana Unia Hadziacka, według której Rzeczpospolita powinna była przekształcić się w unię trzech równoprawnych państw – Korony, Księstwa Litewskiego oraz nowego Księstwa Ruskiego.
Zaporożców reprezentował hetman Iwan Wygowski a ambasadorów polskiego króla – szlachcic z Wołynia Stanisław-Kazimierz Bieniowski. Jak podają niektóre ukraińskie źródła, Bieniowski miał skierować do kozaków następujące słowa:
– Ojczyzna do was woła: ja was porodziłam, a nie moskale! Opamiętajcie się, bądźcie rodzonymi dziećmi a nie zwyrodnialcami!
Niestety postulaty, przyjęte podczas kozackiej rady, pozostały tylko na papierze, chociaż idee były bardzo postępowe i korzystne dla obydwu stron:
– Tysiąc starszyzny kozackiej miało otrzymać prawa szlacheckie, a stu innych, zatwierdzonych przez hetmana miało otrzymywać szlachectwo corocznie,
– Obok marszałka koronnego i litewskiego miało powstać stanowisko marszałka ruskiego,
– Posłowie ruscy i prawosławni biskupi otrzymali by miejsca w Sejmie i Senacie,
– Król miał być wybierany przez szlachtę wszystkich trzech państw,
– Na terytorium Księstwa Ruskiego już więcej nie obowiązywała by Unia Brzeska,
– Rejestr kozacki (utrzymywany z polskich pieniędzy) miał być zwiększony do 30 000 osób.
Unia hadziacka została uchwalona przez Sejm RP i ratyfikowana przez Jana II Kazimierza.
Po ratyfikacji Unii Kozacy pod dowództwem Wyhowskiego przeszli na stronę Rzeczypospolitej, przekreślając poprzednią Ugodę w Perejasławiu, podpisaną przez Bogdana Chmielnickiego a Rosjan, i pokonali armię moskiewską w Bitwie pod Konotopem.
JW
