Fot. wroclaw.pl
4 kwietnia 1794 roku rozegrała się bitwa pod Racławicami – zwycięskie starcie polskich oddziałów powstańczych dowodzonych przez Tadeusza Kościuszkę z korpusem rosyjskim generała Aleksandra Tormasowa.
Starcie przeszło do historii jako pierwsza wygrana bitwa insurekcji, będącej aktem zbrojnego sprzeciwu wobec polityki państw zaborczych i próbą zapobieżenia całkowitej utracie polskiej państwowości.
Najlepiej kulisy bitwy ukazuje Panorama Racławicka, przewieziona ze Lwowa i umieszczona w Muzeum we Wrocławiu. Ukazuje ona artystyczną wizję przebiegu bitwy pod Racławicami, stoczonej w okolicach wsi Racławice, Dziemięrzyce i Janowiczki.
Pejzaż z tych lokacji przedstawiony został realistycznie wg fotografii oraz szkiców terenowych wykonanych przez Kossaka, Stykę i Bollera w kwietniu 1893 roku.
Na płótnie występują więc jednocześnie sceny, które występowały w różnym czasie. Wiele ważnych momentów bitwy nie zostało przedstawionych natomiast pojawiły się sceny, które w czasie bitwy nie miały miejsca. Często również namalowane sceny nie odpowiadają lokacjom, w których rzeczywiście się wydarzyły ponieważ podporządkowane zostały kompozycji artystycznej dzieła.
Na obrazie zostali przedstawieni także uczestnicy bitwy, m.in. naczelnik Tadeusz Kościuszko, gen. Antoni Madaliński, gen. Łukasz Biegański, gen. Stanisław Fiszer, a ze strony rosyjskiej gen. Aleksander Tormasow oraz płk. Muromcew.
W 1893 roku z okazji 100–lecia insurekcji kościuszkowskiej rada miasta Lwowa zamówiła u Jana Styki Panoramę Racławicką, która miała być główną atrakcją na otwarciu Powszechnej Wystawy Krajowej we Lwowie w 1894 roku.
Kierownictwo projektu powierzono Styce, który zaprosił do uczestnictwa Wojciecha Kossaka oraz innych malarzy. W owym czasie w Europie panowała moda na tworzenie panoram, a szczególną popularnością cieszyły się panoramy o tematyce historycznej, batalistycznej oraz religijnej.
Artyści zebrali także wszelkie dostępne materiały ikonograficzne, niezbędne do powstania dzieła, oraz rozpoczęli studia na podstawie zbiorów muzealnych, dotyczące umundurowania oraz uzbrojenia obu wojsk. W wiedeńskim Ministerstwie Wojny znaleźli XVIII wieczny plan bitwy, a mundury oraz uzbrojenie wzorowali na zachowanych egzemplarzach z polskich muzeów oraz ze zbiorów prywatnych. Szkice konsultowali uznani polscy historycy Tadeusz Korzon oraz historyk wojskowości Konstanty Górski.
Obraz został namalowany na płótnie żaglowym, sprowadzonym z Belgii w czternastu kawałkach o długości 15 metrów, które zszyto w jedną całość i rozpięto na specjalnym, stalowym rusztowaniu sprowadzonym z Wiednia.
Do namalowania obrazu użyto płótna długości 120 metrów na 15 metrów (z czego przestrzeń malarska ma w sumie długość 114 metrów oraz wysokość 15), czyli 1800 metrów kwadratowych tkaniny. Do zagruntowania płótna zużyto 750 kg farby.
Początkowo Panorama eksponowana była w rotundzie zbudowanej we Lwowie według projektu Ludwika Baldwina-Ramułta, a od 1985 roku w rotundzie wybudowanej we Wrocławiu.
Po II wojnie światowej obraz trafił do Wrocławia. Przez długie lata nie był on dostępny dla szerokiej publiczności i zbierał kurz, leżąc w magazynach. Taki stan rzeczy był spowodowany względami politycznymi i aktualną sytuacją w Polsce. W końcu, głównym tematem Panoramy Racławickiej jest sromotna przegrana Rosjan z Polakami. Nikt nie chciał narażać się władzom rosyjskim, pokazując obraz szerszemu gronu odbiorców.
Wszystko zmieniło się w latach 60., kiedy to zdecydowano o wybudowaniu specjalnej kopuły, przeznaczonej dla Panoramy Racławickiej. Mimo to ekspozycję obrazu z roku na rok odkładano, a w 1980 roku wywieziono go do Warszawy, aby tam zaprezentować panoramę szerszej publiczności. Z tych planów również nic nie wyszło. Dzieło wróciło do Wrocławia, a dla oglądających jest dostępne od 1985 roku.
Słowo Polskie za: Wikipedia, 7 kwietnia 2021 r.
