Żytomierz to miasto obwodowe, zaliczane do najstarszych na Ukrainie (założony w 884 roku), Przez wieki było ważnym ośrodkiem polskiej kultury i administracji i jednym z największych miast Rusi Kijowskiej. Około 1225 roku Jacek Odrowąż założył tu klasztor dominikanów, który został zniszczony podczas najazdu mongolskiego na Ruś Kijowską w 1240 roku.
Żytomierz otrzymał prawa miejskie od króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka w 1444 roku. Od 1667 roku, po utracie Kijowa na rzecz Rosji, stał się stolicą województwa kijowskiego Rzeczypospolitej. W 1724 roku zakon jezuitów zbudował w mieście klasztor oraz pierwszą szkołę. W 1761 roku zbudowano drewniany kościół bernardynów pw. św. Jana z Dukli oraz murowany klasztor dla zakonników. W drugiej połowie XVIII wieku klasztor jezuicki został przebudowany oraz powstał klasztor benedyktynów. Mieszkańcy Żytomierza aktywnie poparli konfederację barską. W zemście w 1769 Rosjanie najechali miasto i dokonali masakry miejscowej ludności.
Miasto było ważnym ośrodkiem polskiego ruchu niepodległościowego. W 1861 roku porównywano go do Warszawy pod względem patriotycznego buntu. Był stolicą Powstania Styczniowego na Ukrainie, a w 1863 roku miały tu miejsce liczne bitwy.
W latach 1925–1935 na Żytomierszczyźnie zaistniała Marchlewszczyzna – jedyny na terenie ZSRR polski rejon narodowościowy (władze radzieckie dążyły do utworzenia narodowych jednostek administracyjnych). Był to eksperyment, który zakończył się brutalnymi represjami i zsyłkami Polaków na Syberię w ramach tzw. Operacji Polskiej NKWD (1937–1938) po tym jak okazało się, że Polacy bardzo niechętnie garną się do kołchozów.
Do dziś obwód żytomierski zamieszkuje największa na Ukrainie liczba osób deklarujących polskie pochodzenie – około 50 tys. (przed pełnoskalową rosyjską inwazję). Funkcjonuje tu wiele organizacji polskich i szkół uczących języka polskiego.
Opis ilustracji: Browar Żytomierski, początek XX wieku, źródło: Polona
Leave a Reply