Kancelaria Rady Komisarzy Ludowych Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej 23 października 1944 r. zwróciła się do sekretarza Rady Obwodowej o zebranie z terenu obwodu danych dotyczących funkcjonowania wszystkich wyznań (z wyjątkiem Kościoła prawosławnego).
Informacja miała zawierać dane dotyczące każdego wyznania oddzielnie: ukazać liczbę zamkniętych budynków modlitewnych, oddzielnie zamkniętych i nie wykorzystanych i służących do innych celów. Zobowiązanie to monitowano jeszcze 9 marca 1945 r.
Według sporządzonego wówczas przez sekretarza Rady Obwodowej – Sołejko raportu, kościoły otwierano od 1941 r. W rejonie barskim kościoły były otwarte w Barze, Mańkowcach, Kozarówce i Jałtuszkowie. Posługę duszpasterską, według raportu, miał w nich pełnić od chwili otwarcia ks. M. Żukowski. Nie jest to prawdą, ponieważ m.in. i te parafie objął on dopiero 28 lipca 1944 r. W podobny sposób przedstawiała się praca duszpasterska ks. F. Olenia w rejonie winnickim, w Winnicy, czy ks. A. Zonna w rejonie monasterzyskim, w Monasterzyskach. W rejonie czemiowieckim, w Czerniowcach, pracował ks. F. Tokorski, a w szarogrodzkim parafie Szarogród i Murafa obsługiwał ks. Gacak. W rejonach: berszadzkim, w Berszadzi; bracławskim, w Bracławiu i Samczyńcach; żmeryńskim, w Brahiłowie; kopajgrodzkim, w Kopajgrodzie i Łuczyńcu; kryżopolskim, w Miastkówce i Dzygówce; komsomolskim, w Komsomolsku; lityńskim, w Lityniu; murowano-kuryłowieckim, w Murowanych Kuryłowcach; olgopolskim, w Olgopolu; pohrebyszskim, w Pohrebyszczu; samhorodeckim, w Samhorodku; tomaszpolskim, w Tomaszpolu; tywrowskim, w Gniewaniu; tulczyńskim, w Tulczynie i Kopijówce; chmielnickim, w Chmielniku; czeczelnickim, w Czeczelniku – kościoły
były bez stałej opieki duszpasterskiej. Ponadto na terenie obwodu lokalne władze zdołały już zamknąć kościoły w rejonach: kalinowskim, w Janowie i Pikowie; obodowskim, w Obodówce; ułanowskim, w Ułanowie, i w rejonie tywrowskim, w Tywrowie.
Kościół w Murafie
Z kolei według raportu przedstawionego przez A. Ustenko – zastępcę przewodniczącego Rady Obwodowej w Winnicy dowiadujemy się, że „[…] od 1 stycznia 1945 r. na terytorium obwodu winnickiego funkcjonowało 997 wspólnot religijnych” różnych wyznań. Kościołowi katolickiemu, z którym identyfikowało się wówczas około 100 tysięcy wiernych, władze zezwoliły na sprawowanie kultu religijnego tylko w 41 kościołach. Oficjalnie na terytorium obwodu było wówczas otwartych, ale nie zarejestrowanych 40 kościołów, oprócz tego 5 było zamkniętych, a 4 zrujnowane. Przy czym np. do parafii w Komsomolsku należało ponad 1000 wiernych z 18 lokalnych społeczności, a do parafii w Barze, która liczyła 3830 wiernych, w tym czasie należeli wierni z 37 wiosek tego samego rejonu.
Odległość między wioskami wynosiła od 0,5 do 10 km. Podczas nieobecności kapłana kościół otwierano 2-3 razy na tydzień, frekwencja wówczas wynosiła 30-40 osób, a w czasie uroczystości 100-150 osób. Z chwilą przyjazdu księdza nastąpiła zmiana. Kościół codziennie odwiedzało 200-300 osób, a podczas uroczystości i świąt 600-700. Te dane jednak według pełnomocnika Rds.KR w obwodzie były niepełne, obwód winnicki – jak twierdził – „[…] jest specyficznym pod tym względem, gdyż żyje w nim wielka liczba katolików,
którzy są tam autochtonami, część z nich to Ukraińcy”.
Słowo Polskie z: STUDIA POLONIJNE, T. 23. Lublin 2002, KS. JÓZEF SZYMAŃSKI, 20 czerwca 2021 r.
