Nad malowniczą rzeką Słucz znajduje się niewielkie miasteczko o bogatej historii. Od XV wieku Czartoryja, a tak ono się nazywa, zmieniała właścicieli, doświadczając zarówno rozkwitu jak i upadku. Należała do potomków słynnego księcia Adama Czartoryskiego, od którego imienia pochodzi nazwa wsi. Później, w 1857 roku, ze względu na długi, Czartoryja przeszła w ręce książęcego rodu Orżewskich. Natalia Orżewska, słynna mecenaska sztuki, została ostatnią właścicielką wsi do 1917 roku.
Pałac szlacheckich rodzin Pruszyńskich-Orżewskich w Nowej Czartoryji z początku XIX wieku jest doskonale zachowany do dnia dzisiejszego. Wokół pałacu rozciąga się rozległy park z kościołem, bramą wjazdową i stróżówką. Pod koniec XIX wieku, z rozkazu księcia Orżewskiego, pałac został znacznie rozbudowany. Budynek, wzniesiony w stylu barokowym, nabrał form eklektycznych i modernych. W tym samym okresie wzniesiono kościół-grobowiec, który przetrwał do dziś i wciąż działa.
Historia Czartoryji jest także związana z ukraińskim ruchem wyzwoleńczym oraz Ukraińską Republiką Ludową. W 1919 roku pałac w Czartoryji stał się schronieniem dla Symona Petlury i dowództwa Armii Ukraińskiej. 4 grudnia 1919 roku właśnie tu odbyło się ostatnie spotkanie Petlury z dowódcami Armii URL, podczas którego zapadła decyzja o rozwiązaniu armii i przejściu do działań partyzanckich.
Majestatyczna fasada z elementami modernu, z eleganckim zadaszeniem balkonu, zadziwia wyobraźnię. Dekoracje wnętrz pałacu były niegdyś eleganckie i bogate. Zachowały się zabytkowe schody zdobione liśćmi kasztanowca i heraldycznym smokiem, a także cudowny witraż o tematyce antycznej. Niestety, wiele cennych elementów wnętrza zaginęło w XX wieku. Wnętrza pałacu czartoryjskiego wręcz hipnotyzują. Zachowały się m.in. mozaikowa posadzka, drewniane dębowe drzwi, duże lustra i rozety sufitowe. Obecnie w murach dawnego pałacu mieści się technikum rolnicze. Niedaleko pałacu znajduje się malowniczy park, założony w tym samym czasie co pałac. 70 hektarów jego są pełne różnorodnych drzew i krzewów, w tym 200-letnich olbrzymów. Niegdyś park zdobiły eleganckie rzeźby i altanki, ale do dziś zachował się jedynie urokliwy mostek prowadzący na okrągłą wyspę na stawie. W budynkach pałacowych obecnie funkcjonuje liceum rolnicze.
Lidia Baranowska, fot. UI, 6 września 2025 r.
Leave a Reply