Pozostałości zamku z czasów I RP w Siedliszczu. Fot. Wikipedia
Wieś Sełyszcze (pol. Siedliszcze) przed przewrotem bolszewickim należała do gminy Jóźwin powiatu winnickiego. Położona niedaleko Hniewania na początku XX wieku miała 79 osad.
Na terenie wsi znajdowała się cerkiew p. w. Zmartwychwstania, wybudowana w 1779 r., kaplica katolicka, fabryka cukru założona w r. 1849 i gorzelnia. Jak podaje Słownik Geograficzny „grunt równy, ziemia urodzajna”.
Należała do Szczeniowskich a przed bolszewikami do Józefa Jaroszyńskiego. To bardzo stara osada, według miejscowych podań starsza nawet od Winnicy. W każdym razie są ślady, że już w XVI w. istniał tu zamek nad Bohem, jak to widać z rozmaitych aktów datowanych w zamku siedliskim.
Założycielami jego byli Czerlenkowscy, pierwotni posiadacze tej majętności, z kilku wiosek złożonej i która od ich imienia przyjęła ogólne nazwisko Czerlenkowszczyzny, pod którym mianuje się w procesach granicznych.
W aktach od r. 1600 aż do niedawnych czasów Siedliszcze zwane jest zawsze miasteczkiem, choć przywilej, jeżeli istniał, został zatracony. W tym zamku, zbudowanym nad samym Bohem z kamienia i cegły i opatrzonym jedną wysoką basztę, dwóch braci Czerlenkowskich stoczyli z sobą spór krwawy o jego posiadanie i o rękę dziewicy, w której byli rozkochani.
Jeden z nich porwał dziewicę i zamek opanował; drugi zaś, zebrawszy przyjaciół i swoje hufce, obiegł go i głodem do poddania się zmuszał. Zamknięty ujrzawszy z wałów brata, zabił go wypuszczoną strzałą. Rozpoczął się w skutek tego proces i zabójca na śmierć skazany, lecz dla zasług wojennych przez króla ułaskawionym został.
Ostatni z Czerlenkowskich wstąpił do bazylianów i osadził tu mnichów poczajowskich, dając im przyległą wieś Rowiec. Siedzieli oni tu lat kilkadziesiąt, aż do spłacenia sumy zastawnej. Połączyli się z nimi i dominikanie z Winnicy, fundowani przez Czerlenkowskich, podczas gdy Winnica przez Tatarów została zniszczona.
Bazylianie odprawiali nabożeństwo na wyższym piętrze zamku, dominikanie zaś na niższym. Dopiero gdy Michał Grocholski, sędzia ziemski bracławski, zbudował w Winnicy kościół dominikański, to zakonnicy opuścili zamek siedlicki.
W tym zamku także Czarnecka z domu Czerlenkowska, napadnięta przez hajdamaków, broniła się z jednym starym sługą w baszcie, do dziś istniejącej. Hajdamacy po zrabowaniu zamku, na próżno szturmowali do baszty i straciwszy 5 towarzyszy cofnęli się, słysząc o nadchodzącej odsieczy (z podań miejscowych).
Po wygaśnięniu linii męskiej Czerlenkowskich majątek ten należał kolejno prawem sukcesy i do Szuszkiewiczów, Czarneckich, Kunickich, Witosławskich, aż na koniec około 1750 r. przeszedł od tych ostatnich do Szczeniowskich.
Gdy Siedliszcze objął Stanisław Szczeniowski, starosta trachtymirowski, w posagu po żonie, odrestaurował zamek, armatami i żołnierzem opatrzył.
Za konfederacji barskiej Szczeniowski, jako regimentarz wojewódzki bracławski, całe uzbrojenie z zamku wyprowadził, a gdy był wzięty pod Białocerkwią, Siedliszcze utraciło swe znaczenie. Szczeniowski wybudował w innym miejscu dom mieszkalny, rozebrał zamek, z którego pozostała tylko baszta i ślady murów. Baszta przerobiona została na kaplicę, w której w r. 1820 pochowany Ignacy Szczeniowski.
Potem Siedliszcze nabył Józef Jaroszyński. Wynikł stąd głośny proces i kompromis.
Słowo Polskie za: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X, 9 kwietnia 2021 r.
