Źródło: Tygodnik Ilustrowany, rok 1865
Wśród kolejnych znanych Polaków minionych stuleci pochodzących z terenów Podola Wschodniego i Wołynia, absolwentów Gimnazjum Podolskiego, odnaleźć możemy między innymi kompozytora Ignacego Dobrzyńskiego oraz pisarza Aleksandra Jełowickiego…
Dobrzyński Ignacy Feliks (1807, miasteczko Romanów powiatu Nowogród-Wołyński – 1867, Warszawa) – kompozytor, dyrygent, pianista i pedagog. Uczył się w szkole w Romanowie, następnie w Gimnazjum Podolskim w Winnicy (1817-1825), Szkole Głównej Muzyki w Warszawie.
Dużo koncertował w kraju i za granicą jako pianista i dyrygent, zwłaszcza w latach 1845-1847 występował w Berlinie, Monachium, Frankfurcie nad Menem i Bonnie. W Warszawie przez prawie rok (1852/1853) był dyrygentem opery, a w 1856 zorganizował i dyrygował w ciągu jednego sezonu orkiestrą, której koncerty odbywały się co tydzień. Wydał zbiór swoich pieśni „Pieśni sielski” (Poznań, 1845). W jego dorobku twórczym znajduje się 71 różnego rodzaju opusów, za jego życia ukazało się 25 utworów fortepianowych. Autor opery „Monbar, czyli Flibustierowie” (1836-1838). Swego czasu uznawany był za jednego z najwybitniejszych polskich kompozytorów.
Dobrowolski Józef (1803, wieś Śmiła powiatu lityńskiego – ?) – działacz wojskowy. Od 1816 r. uczył się w Gimnazjum Podolskim w Winnicy. W 1822 r. wstąpił do 1. Pułku Piechoty Liniowej Królestwa Polskiego, uzyskując stopień podoficera (sierżanta). W latach 1823-1830 uczył w szkole podchorążych piechoty (Warszawa), gdzie należał do tajnego związku założonego w grudniu 1828 roku przez Piotra Wysockiego. Jedna z najwybitniejszych postaci Nocy Listopadowej (29 listopada 1830), później został adiutantem polowym generała Antoniego Giełguda. Awansował do stopnia majora i został odznaczony złotym krzyżem Virtuti Militari. Wraz ze swoim korpusem przekroczył granicę pruską. Od 1832 r. przebywał na emigracji we Francji. W Cesarstwie Rosyjskim w lutym 1832 roku został skazany na karę śmierci zaocznie, w 1834 roku wyrok ten zastąpiono dożywotnim pozbawieniem praw stanu, a jego majątek skonfiskowano w skarb państwa.
Jezierski Michał (1811, wieś Hajworon powiatu skwirskiego – 1891, miasteczko Januszpol powiatu żytomierskiego) – literat. Uczeń Gimnazjum Podolskiego (1822-1827). Wykształcenie wyższe prawdopodobnie zdobył na Uniwersytecie Warszawskim. W literaturze zadebiutował tomikiem poezji „Poezje” (Wilno 1837). Należał do kijowsko-petersburskiej grupy literackiej zrzeszonej wokół czasopisma „Tygodnik Petersburski”. Opublikował pamiętniki o swoich literackich spotkaniach w Kijowie w latach 1840-1852 w czasopiśmie „Ruch Literacki” w 1877 r. Autor powieści historycznych „Pan Kasztelan” (Wilno, 1843), „Złota tabakiera” (Kijów, 1857), „Córka morza” (Warszawa, 1875), „Zemsta kasztelanowej” (Warszawa, 1887), itp., komedii poetyckich „Kabała panny chorążanki” i „Kaprys a głupota” (Kijów, 1857), a także dramatu w 3 aktach „Ofiary zasad” (Kraków, 1880).
Jełowicki Aleksander (1804, wieś Gubnyk powiatu hajsyńskiego – 1877, Rzym) – pisarz polityczny i religijny, publicysta, pamiętnikarz, wydawca. Uczeń Gimnazjum Podolskiego (1815-1820). Studiował na Akademii Krakowskiej i Uniwersytecie Warszawskim, uzyskał tytuł magistra filozofii (1825). Pomagał chorym na cholerę na Podolu (1830). Uczestnik powstania listopadowego, był adiutantem, sekretarzem gen. Benedykta Kołyszki. Od 1832 roku aktywnie angażował się w działalność polityczną i społeczną na emigracji, w szczególności w Paryżu był współzałożycielem i sekretarzem Towarzystwa Pomocy Naukowej (1832), współzałożycielem księgarni i drukarni polskiej (1835). Autor dzieł „O powstaniu” (Paryż, 1835), „Moje wspomnienia” w 2 tomach (Paryż, 1839) itd. Od 1838 r. studiował w Paryżu w katolickim seminarium duchowym, święcenia kapłańskie otrzymał w 1841 r. W 1843 r. wstąpił do zakonu zmartwychwstańców, którego głównym celem było odrodzenie moralne i religijne polskiej emigracji. Wspierał moralnie powstanie styczniowe, wygłaszał kazania patriotyczne, pisał wiersze powstańcze. Tłumacz i autor wielu dzieł religijnych, pozostawił po sobie kilka dzieł historycznych w rękopisach.
Przygotowała Lidia Baranowska za: Wiktoria Kołesnik, Szkolnictwo Podola pod koniec XVIII – pocz. XIX wieku, 19 kwietnia 2024 r.
