Z Wołyniem i Podole związane jest życie i twórczość wielu znanych pisarzy, w szczególności Józefa Ignacego Kraszewskiego, Seweryna Goszczyńskiego, Józefa Korzeniowskiego i Maurycego Gosławskiego. Niektórzy z nich urodzili się tutaj, inni związali się z tymi regionami już w dojrzałym wieku.
Józef Ignacy Kraszewski urodził się w Warszawie. Po ukończeniu szkoły średniej przyszły pisarz wstąpił w 1829 roku na Uniwersytet Wileński. W czasie studiów brał czynny udział w życiu studenckim i kółkach antyrządowych, publikował się w periodykach. Rok później został aresztowany i skazany na uwięzienie. Po wyjściu z więzienia w 1832 roku Kraszewski związał dwudziestoletni i najbardziej owocny twórczo okres swojego życia z Wołyniem. W 1838 r. ożenił się i osiedlił się we wsi Omelne w powiecie łuckim, następnie we wsi Gródek koło Łucka. W tzw. okresie wołyńskim autor napisał wiele artykułów publicystycznych i z historii sztuki, powieści i opowiadań z życia zwykłych ludzi: „Chata za wsią”, „Czercza mogiła”, „Dwa światy”, „Powieść bez tytułu”. W 1853 r. J.I. Kraszewski przeniósł się do Żytomierza. Został wybrany kuratorem gimnazjum wojewódzkiego. Na tym stanowisku przyczynił się do poprawy żywienia i bytu młodzieży. Niektórym z nich wręcz pomagał finansowo. Pracując jako dyrektor Teatru Żytomierskiego i Klubu Szlacheckiego, uporządkował bibliotekę, zadbał o to, aby na scenie teatru wystawiano dramaty w języku polskim. 13 lutego 1857 roku odbyła się tu premiera sztuki Kraszewskiego „Portret”, która została przyjęta z wielkim entuzjazmem.
W 1851 roku przeniósł się do Warszawy. Odbywał podróże zagraniczne, był w Belgii i Francji (dwukrotnie), Włoszech, Rosji (1858). Angażował się w działalność polityczną emigracji. Wyjechał do Drezna, gdzie mieszkał ponad 20 lat. W Dreźnie był kierownikiem powstańczej placówki dyplomatycznej, zajmował się pomocą dla szukających schronienia za granicą powstańców styczniowych. W pracy literackiej skupił się na publicystyce politycznej,
Niezwykle płodny, zadziwiający ogromem swych prac, Kraszewski napisał i wydał ich około 600 tomów, nie licząc w tym pracy redakcyjnej, mnóstwa artykułów w czasopismach i olbrzymiej korespondencji prywatnej. Najważniejszym działem twórczości Kraszewskiego są powieści: w ciągu 57 lat napisał ich 232, w tym 144 powieści społeczne, obyczajowe i ludowe, 88 historycznych.
W swym powieściopisarstwie Kraszewski stał się wychowawcą narodowym we wszelkich kierunkach pracy oświatowej, naukowej i społecznej, reformatorem powieści polskiej przez nadanie jej oryginalnych cech, swoiste przetworzenie wzorów obcych, wprowadzenie różnorodności motywów. Również pisał wiersze, pisał dla dzieci. Pokaźna i obfita była praca Kraszewskiego w dziedzinie badań historycznych, na polu krytyki literackiej i artystycznej. Zmarł 19 marca 1887 roku w Genewie, został pochowany w krypcie zasłużonych na Skałce w Krakowie.
Lidia Baranowska, fot. www.lazienki-krolewskie.pl, 1 listopada 2024 r.
Leave a Reply