Po inwazji tatarskiej, która rozpoczęła się w 1239 roku, siły zachodnie zgromadziły koalicję antytatarską, w której szczególną rolę przypisano Rusi, a w szczególności księciu Danielowi Halickiemu. W 1253 roku legat papieski Opiso z Mesano przekazał mu koronę od Innocentego IV, a Daniel został koronowany na króla w Dorohiczynie.
Książę i biskupi złożyli przyjęli katolicyzm (nie będący katolikami, nie mogli przyjąć korony), a papież zagwarantował nienaruszalność obrządku bizantyjskiego.
Tatarzy, dowiedziawszy się o tym, ponownie rzucili hordy na ziemie ruskie, ale Daniel odparł ich atak. Jednak trzy lata później, w 1256 roku, na prośbę Tatarów Daniel czasowo zerwał stosunki z Rzymem (czynił to jednak z powodów politycznych, a nie religijnych), a papież przekazuje katolików zamieszkujących Ruś Czerwoną pod jurysdykcję biskupa lubelskiego, który miał wikariusza generalnego we Włodzimierzu Wołyńskim.
O katolicyzmie Romanowiczów świadczy również małżeństwo syna Daniela, przyszłego króla Leona I, z węgierską księżniczką Konstancją, która wyróżniała się wielką pobożnością i finansowała katolickie kościoły i klasztory.
W 1359 r. we Lwowie założono pierwszą diecezję łacińską, ale pierwszy łaciński biskup Lwowa, Tomasz, nie dotarł do Lwowa. W 1367 roku istniała już diecezja halicka, na której czele stał biskup Krystian (zmarły w 1370 r.), który był pierwszym łacińskim biskupem, który odwiedził Lwów.
Papież Grzegorz XI na mocy bulli Debitum pastoralis offici z 13 lutego 1375 r. ostatecznie ustanowił metropolię łacińską i archidiecezję ze stolicą w Haliczu.
Ze względu na większą odległość od Tatarów, w 1412 roku jej siedziba została przeniesiona z Halicza do Lwowa (bulla In eminenti specula z 28 sierpnia 1412 r.). Pierwszym metropolitą Kościoła Rzymskokatolickiego w Galicji był arcybiskup Mateusz z Egeru (1375 – +1380) – Niemiec znający język ruski. Po nim metropolitami galicyjskimi byli trzej kolejni arcybiskupi: Bernard (1384-1390), Jakub Strepa (1391-1409), beatyfikowany w 1790 r., i Mikołaj Trąba (1410-1412).
Biskupstwa utworzono w Łucku (1412), Chełmie (1417), Włodzimierzu Wołyńskim (1428) i Kamieńcu Podolskim (1440). Początek XV wieku był okresem uformowania się metropolii łacińskiej na Ukrainie.
Po chrzcie Rusi w XI i XII wieku Kijowska Metropolia Prawosławna stopniowo objęła wszystkie ziemie wschodniosłowiańskie, wprowadzając je w orbitę kościelną Bizancjum.
Jednak Ruś Kijowska pozostała otwarta także na inne wpływy. Jej położenie geograficzne doprowadziło do kontaktów poprzez handel, operacje wojskowe i stosunki dyplomatyczne ze stepem euroazjatyckim, bałtycką Północą i katolickim Zachodem. W średniowieczu metropolici kijowscy i książęta ukraińsko-ruscy utrzymywali kontakty z Kościołem rzymskokatolickim. Metropolici byli obecni na soborach w Lyonie (1245) i Konstancji (1418). Arcybiskup Piotr Akerowicz wraz z papieżem Innocentym IV odprawił nabożeństwo w Lyonie. Metropolita kijowski Grigorij Camblak, nieuznawany za patriarchę Konstantynopola, uczestniczył w soborze w Konstancy z delegacją liczącą 300 osób . Kościoły, które głosiły Ewangelię, zrozumiały, że ich schizma jest sprzeczna z wolą Stwórcy, więc natychmiast po schizmie z 1054 r. podjęto próby osiągnięcia porozumienia i rozwiązania kontrowersyjnych kwestii między chrześcijaństwem wschodnim i zachodnim.
Unia florencka w 1439 r. oznaczała tymczasowe pojednanie, które zostało zatwierdzone przez papieża i patriarchę Konstantynopola.
W 1458 roku starożytna metropolia ruska została podzielona na kijowską i moskiewską. Papież Pius II ogłosił greckiego Grzegorza Wielkim arcybiskupem kijowskim, lwowskim i całej Małorusi. Granice jurysdykcji Grzegorza obejmowały 6 diecezji w Wielkim Księstwie Litewskim (czernihowska, smoleńska, połocka, turowska, łucka, włodzimierska) i 3 diecezje w Królestwie Polskim (przemyska, chełmska, galicyjska). Papieska bulla poświadczyła również, że Rzym nie miał złudzeń co do perspektyw unii florenckiej w Wielkiej Rusi pod schizmatyckim panowaniem Jonasza Moskiewskiego. Od 1458 do 1596 roku ( Sobór Brzeski ) ziemie metropolii kijowskiej pokrywały się z granicami zjednoczonych dynastycznie państw – Polski i Litwy.
I chociaż Unia Florencka była wielkim osiągnięciem dla Bizancjum i innych patriarchów wschodnich (oznaczała unię z Kościołem Rzymskim), była mniej udana dla Kościoła ruskiego. Głównymi powodami niepowodzenia były naciski polityczne i niekorzystna sytuacja kościelna, w szczególności zdobycie Konstantynopola przez Turków w 1453 r., samoogłoszona autokefalia Kościoła moskiewskiego i rozszerzenie jego jurysdykcji na terytoria ruskie.
Opis ilustracji: Halicz na pocztówce z końca XIX w. Fot. Polona.
Leave a Reply