Mimo trwającej wojny na Ukrainie, w Żytomierzu od 29 września po 2 października 2023 r. odbyły się XV Dni Kultury Polskiej. Jubileuszowe były poświęcone obchodom 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, przy wsparciu Żytomierskiej Rady, Żytomierskiej Obwodowej Administracji Państwowej, Żytomierskiej Rady Miejskiej, Fundacji Wolność i Demokracja.
XV Dni Kultury Polskiej i XXVIII Międzynarodowy Festiwal „Tęcza Polesia”, objęte honorowym patronatem marszałka Senatu RP Tomasza Grodzkiego, Pełnomocnika Rządu do spraw Polonii i Polaków za Granicą Ministra Jana Dziedziczaka, Marszałka Województwa Śląskiego Jakuba Chełstowskiego, Marszałka Kujawsko – Pomorskiego Piotra Całbeckiego oraz Stowarzyszenie Kongres Oświaty Polonijnej. Medialny patronat: TVP Polonia, Federacja Mediów Polskich na Wschodzie, Sojuz TV, TV Polacy Żytomierszczyzny, Dziennik Kijowski, czasopismo „Tęcza Żytomierszczyzny”.
Jest to jedna z najważniejszych imprez na Ukrainie i na stale wpisała się w kalendarzu dla społeczności polskiej. Dodatkowym ich atutem jest to, iż odbywają się na Żytomierszczyźnie, będącej prawdziwą wyspą polskości – mieszka tu największa liczba Polaków na Ukrainie. Brak alarmów rakietowych pozwolił, że impreza odbyła się według planu i nie zabrakło festiwalu i koncertów, wystaw i uroczystej akademii. Ponadto, uczczono pamięć ofiar „polskiej operacji NKWD” i politycznych represji.
Stosunki międzynarodowe
W ciągu swojej wieloletniej historii Dni Kultury Polskiej i Festiwal „Tęcza Polesia” przyczyniły się do podpisania wielu umów partnerskich pomiędzy podmiotami samorządowymi z Polski i z Ukrainy: Płock i Żytomierz (2013 r.), Bytom i Żytomierz (2016 r.), Województwo Śląskie i Obwód Żytomierski (2015 r.).
Co roku delegacje biorą udział w Dniach kultury w Żytomierzu, delegacji z Żytomierza Warto dodać, że międzynarodowa współpraca między Żytomierzem i Bytomiem została zainicjowana i nadal jest wspierana właśnie przez ŻOZPU. Nawiązane kontakty stały się źródłem wielu ważnych przedsięwzięć, m.in. Dni Kultury Polskiej na Ukrainie, Piknik Europejski w Płocku, Europejski Kongres Gospodarczy (Katowice), Festiwalu „Kolędnicy z Żytomierza” (Woj. Śląskie), akcji „Zapal znicz na Cmentarzu Polskim w Żytomierzu”, „Lato z Polską” i „Z Polską w sercu!” oraz inne.
Województwo śląskie i obwód żytomierski łączą wieloletnie relacje partnerskie. W tym roku stosunki dwustronne zostały potwierdzone podpisaniem przedłużenia na okres 5 lat obowiązywania Porozumienia o współpracy i rozwoju przyjaznych stosunków pomiędzy Województwem Śląskim a Żytomierską Obwodową Administracją Państwową.
W kręgu nauki i historii
Tradycyjnie Dni Kultury Polskiej rozpoczęły się w Szkole Muzycznej nr 1 im. Borysa Latoszyńskiego. Również w imieniu nas wszystkich podziękowała poległym Obrońcom, którzy oddali życie za naszą przyszłość. Wiktoria Laskowska-Szczur, otworzyła Dni Kultury Polskiej i podziękowała za wieloletnią współpracę. Walentyna Chudowska, dyrektor szkoły wyraziła słowa wdzięczności wszystkim Polakom, którzy z taką miłością i szacunkiem traktowali nasze dzieci i matki, robili wszystko, aby Ukraińcy czuli się na polskiej ziemi jak w domu. Wszyscy obecni uczcili pamięć symboliczną chwilą ciszy.
Międzynarodowe naukowe czytana „Artysta – Kultura – Wymiary Czasu” oraz prezentacja zbiorowej pracy naukowej. Zawiera materiały dotyczące aktualnych problemów funkcjonowania twórcy na pograniczu wielokulturowym szeroko rozumianego regionu Wołynia-Żytomierszczyzny, w czasowej przestrzeni XIX-XXI wieku. Tematyka szeroko zakrojona: wpływy wzajemne historii a twórcy; zagadnienie z dziedziny nauczania różnych sztuk, w tym muzyki; publikacje dokumentów, wspomnień, portretów twórczych. Dziesięciolecie Muzeum Borysa Latoszyńskiego, obchodzone w 2023 roku właśnie, stanowiło między innymi okazję do namysłu nad sposobami zachowania ciągłości tradycji kultury w dzisiejszych warunkach.
Z Torunia do Żytomierza. Wystawa o Koperniku
W ramach święta polskiej kultury w Ukraińskim Domu Kultury otwarto wystawę „Z Torunia do gwiazd. Mikołaj Kopernik w zbiorach ikonograficznych Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu”. Uroczyście otworzyła ekspozycję i zaznajomiła obecnych z wybitnym uczonym Wiktoria Laskowska: „Mikołaj Kopernik to jeden z najwybitniejszych naukowców wrzęch czasów, dyplomata, lekarz i niższy duchowny katolicki, doktor prawa kanonicznego, strateg wojskowy, kartograf i filolog. Twórca heliocentrycznego modelu. Oraz nasz wielki Rodak,” – zaznaczyła.
Uczniowie Polskiej Szkoły Sobotnio-Niedzielnej im. I. J. Paderewskiego i teatru ModernPol zaprezentowały sylwetkę Mikołaja Kopernika, koncert polskich i ukraińskich utworów w wykonaniu szkół muzycznych upięknił uroczystość.
Wystawa została udostępniona dzięki współpracy ŻOZPU i Marszałka Kujawsko-Pomorskiego Województwa.
Koncerty
Wzruszający koncert „Preludium Fryderyka Szopena i sztuki dziecięce Wiktora Kosenki: nieoczekiwane paralele” w wykonaniu uczniów i nauczycieli odbył się w Szkole muzycznej im. B. Latoszyńskiego. W repertuarze znalazły się utwory z kanonu polskiej muzyki kameralnej. Koncert poprowadziła dr Irena Kopoć.
Znakomity koncert „Szlakiem Paderewskiego” dali uczniowie i nauczyciele Szkoły Muzycznej n „Harmonia” (dyrektor Olena Tymoszenko) zaprezentowali artyści. Słuchacze docenili staranność, precyzję i kunszt wykonania trudnych utworów mistrza Ignacego Jana Paderewskiego oraz Fryderyka Szopena. Podczas koncertu widzowie zapoznali się z życiem i twórczością naszego wybitnego Rodaka oraz wybitnego kompozytora i pianisty.
Na fasadzie szkoły mieści się tablica pamiątkowa I. J. Paderewskiego kompozytora i działacza niepodległościowego.
Pamięć i odpowiedzialność
„Operacja polska” NKWD i łączące się z nią represje to niełatwy temat, zwłaszcza na Żytomierszczyźnie, gdzie niemal każdą rodzinę dotknęły tamte tragiczne wydarzenia.
Polacy Żytomierza w rocznicę „polskiej operacji NKWD” uczcili pamięć ofiar politycznych represji XX wieku składając kwiaty i zapalając znicze przy czarnym krzyżu. Do hołdu dołączyli przedstawiciele władz, społeczeństwa i duchowieństwa.
„Terror i represje dotknęły niemal wszystkie warstwy Ukraińców: naukowców, polityków, wojskowych, księży, przedstawicieli kultury, chłopstwo. Szczególnie dotkliwe były masowe represje przeprowadzane przez reżim stalinowski i jego zwolenników na Ukrainie w latach trzydziestych XX wieku. Tutaj, w tym miejscu pochowano niewinnie zastrzelonych i torturowanych i o każdym z nich pamiętamy” – powiedział Wiktor Klimiński, sekretarza Rady Miejskiej Żytomierza.
„Od dwóch lat Żytomierski Obwodowy Związek Polaków na Ukrainie stara się o pozwolenie na umieszczenie pod krzyżem pamięci ofiar represji komunistycznych tablicy w jeżyku polskim. Jest to zgodnie z Konstytucją Ukrainy i Ustawą O Mniejszościach Narodowych na Ukrainie. Chcemy uczcić pamięć tych, u których zabrano życie tylko za to ze nie wyrzekły się swojej tożsamości, zabrano prawo pogrzebu i na ostatnią modlitwę… Tutaj leży mój dziadek Józef Laskowski, mam dokumenty z Żytomierskiego Państwowego Archiwum. Pamiętamy i czcimy pamięć!”- zaznaczyła Wiktoria Laskowska-Szczur.
Aleksander Duszko z Żytomierskiej Obwodowej Administracji zapewnił, że dołożą starań, aby była rozwiązana.
Modlitwę poprowadził ks. Kanonik Wiktor Makowski. „To miejsce jest polane krwią wielu męczenników, którzy byli w bestialski sposób zamordowani przez „ruski mir”. Historia kołem się toczy. Warszawa też o tym bardzo dobrze pamięta jeszcze z czasów Katarzyny II. I teraz doświadczamy znowu tego samego, tego „ruskiego mira”, który niszczy, przynosi śmierć, który zabija – podsumował ks. Wiktor Makowski, proboszcz parafii św. Wacława w Żytomierzu.
Wiązanki kwiatów i znicze pojawiły się również na Cmentarzu Polskim na grobach Jana Paderewskiego i polskich żołnierzy poległych w 1920 roku.
Festiwal Tęcza Polesia
XXVIII Międzynarodowy Festiwal Kultury Polskiej „Tęcza Polesia” w Filharmonii Żytomierskiej rozpoczął się odśpiewaniem hymnów narodowych w wykonaniu ukraińskiej orkiestry wojskowej Instytutu Wojskowego im. S. Korolowa, solistka Katarzyna Kłosowska, po czym na scenę zaproszono gości honorowych. Wiktoria Laskowska-Szczur zaznaczyła, że „W Żytomierzu czekają na Dni Kultury Polskiej. Życie trwa dalej pomimo wojny. Tutaj to życie bije. Dlatego organizujemy Dni Kultury Polskiej, żeby podtrzymać wszystkich na duchu, żeby być razem z naszymi rodakami. Dziękuję wszystkim tym, którzy przybyli do Żytomierza, aby podzielić się swoim talentem oraz wyrazić swoje przywiązanie do ojczyzny”.
„Ukraina odczuwa dziś ogromną solidarność ze strony Polski. Chcę przede wszystkim podziękować za to wsparcie, które okazał naród polski w czasie tych trudnych czasów, jakie przeżywa dziś Ukraina. Jesteśmy wdzięczni narodowi polskiemu za to, że dali nam wszystko, co mieli. Dali schronienie naszym kobietom i dzieciom. Wszyscy doskonale wiemy, kto jest prawdziwym bratem naszego narodu” – przemawiał do publiczności sekretarz Rady Miasta Żytomierza Wiktor Klimiński oraz przekazał pamiątkowy dyplom dla Wiktorii Laskowskiej-Szczur.
Za wysiłek przygotowania tak wspaniałego święta słowa wdzięczności i uznania wyraził Aleksander Piwowarski z Żytomierskiej Obwodowej Administracji Wojskowej.
Zostały odczytane listy gratulacyjne do organizatorów i uczestników festiwalu nadesłane przez marszałka Senatu RP prof. Tomasza Grodzkiego i sekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Jana Dziedziczaka.
Marszałek Senatu zaznaczył: „ gratuluję zorganizowania kolejnych edycji Dni Kultury Polskiej „Tęcza Polesia” oraz Festiwalu Kultury Polskiej „Tęcza Polesia”. Wpisały się w one już na trwałe w krajobraz wydarzeń kulturalnych Ukrainy, przeznaczonych przecież nie tylko dla mniejszości polskiej. Dostarczają uczestnikom po obu stronach sceny wielu wrażeń i wzruszeń, przyczyniając się do zachowania i rozwoju polskiej kultury. Chciałbym życzyć wszystkim artystom, uczestnikom i organizatorom cudownych chwil spędzonych w niezapomnianej atmosferze pomimo dramatu wojny, jako dotknął Ukraine. Niech to święto kultury będzie odskoczną od tego co złe, smutne i trudne”.
Minister Jan Dziedziczak zauważył: „Państwa wieloletnie zaangażowanie w odrodzenie i rozwój polskiej kultury na Ukrainie, w tym umacnianie dumy i przynależności do Narodu Polskiego, zasługuje ogromny szacunek i uznanie. Po agresji Rosji na Ukrainę nie zaprzestaliście Państwo aktywności i podejmujecie działania na miarę obecnych możliwości. Z tym większą troską i uwagą pochylam się nad działalnością Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie, a objęcie Patronatem Honorowym tegorocznych uroczystości jest dla mnie przyjemnością”.
Na ręce prezes ŻOZPU Wiktorii Laskowskiej nadeszły listy gratulacyjne od województw Kujawsko-Pomorskiego i Śląskiego oraz miast partnerskich Płocka, Bytomia i Gdyni z wyrazami pełnego wsparcia i solidarności.
Obecnych pobłogosławił ks. Andrzej Baczyski z Parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Korostyszowie.
W festiwalu wzięły udział najlepsze zespoły i soliści, którzy są laureatami rozmaitych konkursów organizowanych na Ukrainie. Swój kunszt zaprezentowały zespoły: Zespół pieśni i tańca Dzwoneczki (kierownicy Jadwiga Poliszczuk i Maryna Metelska), zespół taneczny Koroliski i Zespół „Rodosław” z Żytomierza, Kolorowe Ptaszki z Horoszowa, Dina Halimonczuk z Olewska. Swoje umiejętności zaprezentował również zespół pieśni i tańca „Polanie znad Dniepru” z Kijowa. Widzowie nie żałowali braw artystom. Zabrzmiały Utwory Paderewskiego, Szopena, współczesne utwory w wykonaniu w szkół muzycznych w Żytomierzu. Gwoździem programu był występ solistki Katarzyny Bakalczuk oraz orkiestry Instytutu Wojskowego im. S. Korolowa w Żytomierzu pod batutą dyrygenta majora Pawła Osińskiego.
Koncert poprowadziły Alina Laskowska i Helena Staniszewska, reżyseria Wiktoria Laskowska-Szczur.
Na zakończenie prezes Wiktoria Laskowska-Szczur podziękowała Zarządowi ŻOZPU, zespołom oraz wszystkim tym, którzy przyczynili się do organizacji i przeprowadzenia imprezy. Uczestnicy otrzymali pamiątkowe dyplomy i nagrody.
Dni Kultury Polskiej zakończyły się w niedzielę mszą świętą w rzymskokatolickiej katedrze św. Zofii, celebrowana przez dziekana ks. Witalija Bezszkurego. Obecni modlili się za pokój na Ukrainie oraz twórców polskiej i ukraińskiej kultury, organizatorów, uczestników i sponsorów XV Dni Kultury Polskiej na Ukrainie.
Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023.„Projekt „Bliżej Polski. Regranting. Wsparcie realizacji wydarzeń polonijnych za granicą” jest realizowany przez Fundację Wolność i Demokracja.
Wiktoria Laskowska-Szczur, 3 listopada 2023 r.
