Podczas obchodów Dnia Miasta Cudnowa, które miały miejsce 12 września 2020 r. odsłonięto pierwszy i jedyny w skali światowej pomnik Jana Barszczewskiego – urodzonego na Białorusi poety, pisarza i działacza społecznego.
W sobotnich uroczystościach wzięli udział: zastępca przewodniczącego Państwowej Administracji Obwodowej Wiktor Hradiwśkyj, zastępca przewodniczącego Żytomierskiej Rady Obwodowej Serhij Kramarenko, przedstawiciele władz lokalnych i polskiej mniejszości z obwodu żytomierskiego
Prawo przecięcia symbolicznej wstęgi i otwarcia pomnika przypadło honorowym gościom: wykonującemu obowiązki burmistrza miasta Cudnowa Serhijowi Kostjakowowi, Olenie Tołstoj, reprezentującej Fundację Marii Magdaleny Radziwiłł oraz prezesowi Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie Wiktorii Laskowskiej Szczur. Poświęcenia pomnika dokonał proboszcz parafii pw. Podwyższenia Krzyża o. Justyn Kopytko.
„Odsłaniamy popiersie Jana Barszczewskiego, człowieka, który jednoczył w sobie wspólną historię trzech narodów: ukraińskiego, polskiego i białoruskiego. W ten sposób składamy hołd temu wielkiemu pisarzowi” – zaznaczył szef władz lokalnych Serhij Kramarenko.
Olena Tołstoj podkreśliła wielkie znaczenie otwarcia tego pomnika dla narodu białoruskiego w czasie jego zmagań o wolność. Jan Barszczewski był bowiem jednym z tych pisarzy, którzy położyli fundamenty pod białoruską literaturę współczesną.
Pomnik został postawiony przy wsparciu finansowym Fundacji Marii Magdaleny Radziwiłł.
Wiktoria Laskowska-Szczur w imieniu Polaków Żytomierszczyzny podziękowała p.o. burmistrzowi miasta Serhijowi Kostjakowowi za uszanowanie pamięci Jana Barszczewskiego.
„W kwietniu 2019 roku została odnaleziona tablica z płyty nagrobnej Barszczewskiego, którą uchroniliśmy przed zniszczeniem, odrestaurowaliśmy i przekazaliśmy społeczności miasta Cudnowa. W przyszłości planujemy przeprowadzić wspólny projekt – naukową konferencję poświęconą Janowi Baszczewskiemu” – zaznaczyła pani prezes.
Pełniący obowiązki burmistrza Serhij Kostjakow wyraził szczerą wdzięczność wszystkim, którzy dołożyli starań i pracy, aby to ważne, niezapomniane wydarzenie mogło się odbyć. Następnie wręczono podziękowania i pamiątkowe medale prezesowi Fundacji Marii Magdaleny Radziwiłł A. Sapiesze, prezes Żytomierskiego Onbwodowego Związku Polaków na Ukrainie Wiktorii Laskowskiej-Szczur, zastępcy przewodniczącego Obwodowej Administracji Państwowej Wiktorowi Hradiwskiemu, zastępcy przewodniczącego Żytomierskiej Rady Obwodowej Serhijowi Kramarenko i prof. Wołodymyrowi Jeruszowowi.
Na ręce przewodniczącego Rady Miejskiej Cudnowa przekazano listy gratulacyjne w imieniu Ministerstwa Kultury Republiki Białoruś, Państwowego Muzeum Historii Literatury Białoruskiej, organizacji społecznej „Związku Pisarzy Białorusi” i „Fundacji Kultury Białorusi”. We wszystkich listach podkreślano, że postać Jana Barszewskiego zjednoczyła swoim talentem kilka narodów, stała się symbolem naszej słowiańskiej jedności.
Podczas konferencji prasowej organizatorzy i goście odpowiadali na pytania dziennikarzy. Gospodarze zapoznali również gości z zabytkowym pałacem rodziny Tereszczenków-Uwarowych.
Goście uczcili pamięć poległych w bitwie pod Cudnowem, która toczyła się od 27 września do 2 listopada 1660 r., jako jedna z batalii wojny moskiewsko-polskiej.
Ostatnim, pięknym akordem uroczystości stał się Festiwal Trzech Kultur „Na falach przyjaźni i miości”, w którym wzięły udział zespoły taneczne „Freedom” i „Perepiłoczka”, grupy wokalne „Czudniwśki Muzyky”, „Weseli Muzyky” oraz polskie zespoły „Dzwoneczki”, „Koroliski” i solistka Natalia Zubarewa.
Autorem popiersia jest znany ukraiński rzeźbiarz z Charkowa Wołodymyr Rajczeno.
Informacja
Jan Barszczewski urodził w 1790 lub 1794 roku w Murahach koło Połocka, zm. 11 marca 1851 roku w Cudnowie), w rodzinie greckokatolickiego kapłana (Wikipedia).
W okresie szkolnym Barszczewski mówiąc o ojcu określał go jako szlachcica, pomijał zaś jego stan duchowny. Uczył się w połockim kolegium jezuickim. W tym czasie utrzymywał się z pisania okolicznościowych często humorystycznych wierszy w języku ruskim na różne uroczystości w dworach szlacheckich, malował także obrazy dla szlachty.
W latach 20. i 30. XIX wieku Barszczewski utrzymywał się z prywatnego nauczania w Petersburgu, a od 1840 do 1844 wydawał tamże pismo Niezabudka. Pisywał także do Rocznika Literackiego. W stolicy Rosji poznał z Adamem Mickiewiczem, który podobno osobiście poprawiał jego wiersze oraz z Tarasem Szewczenką.
Dużo podróżował po zachodzie Europy. Od 1847 na zaproszenie właściciela zamieszkał w majątku Rzewuskich w Cudnowie.
Zmarł po długiej, kilkuletniej chorobie. Pochowany został na cmentarzu przykościelnym w Cudnowie.
Pisał wiersze i opowiadania, głównie po polsku, ale też po białorusku. W tym drugim języku w 1809 roku napisał utwór „Дзеванька”, który stał się później pieśnią ludową. Jego główne dzieło to „Szlachcic Zawalnia”, czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach, wydane w języku polskim w latach 1844-1846
W swoich utworach Jan Barszczewski poruszał chętnie tematy folklorystyczne oraz romantyczno-wzniosłego poczucia miłości do Białorusi i jej ludu.
Wiktoria Laskowska-Szczur, 17 września 2020 r.
