Sytuacja i stan kościoła katolickiego na Podolu (obwód winnicki) w latach 1941-1964. Część I

Obwód winnicki na Podolu (Ukraina) został utworzony 27 lutego 1932 r. i zajmuje 26,5 tys. km2 powierzchni.

Do rewolucji październikowej w diecezji kamienieckiej, do której należał obwód winnicki, znajdowało się 101 parafii, 9 ich filii, 88 kaplic z liczbą wiernych 302 8583.

W samym zaś obwodzie „według obecnie istniejącego podziału administracyjnego było 55 kościołów rzymskokatolickich z 46 odrębnymi kaplicami i liczbą wiernych – 153 516. Na terytorium
obwodu winnickiego było 1899 wiosek, 16 osiedli robotniczych i 7 miast, które zamieszkiwało w 1941 r. – 2 390 000 osób, a w 1946 r. – 2 037 ООО6 osób.

Większość wiernych diecezji kamienieckiej stanowili Polacy, procentowo 8,6% mieszkańców Podola. Wśród nich Kościół katolicki i jego duchowieństwo cieszyło się ogromnym autorytetem. Sam Kościół pomagając Polakom zachować własną tożsamość poprzez obronę i propagowanie polskości, stanowił dla władz sowieckich zasadniczą przeszkodę na drodze sowietyzacji i wychowania
komunistów Polaków.

Ludność obwodu winnickiego zamieszkująca obszar będący w bezpośrednim sąsiedztwie Polski od połowy lat dwudziestych podlegała wielokrotnym deportacjom w głąb ZSRR. W początkowej fazie deportacji od 20 lutego do 10 marca 1935 r. z obwodu Winnickiego wywieziono 2854 rodzin. Działania te w pełni popierał Komitet Obwodowy Komunistycznej Partii (bolszewików) Ukrainy
(dalej: KO KP(b)), który przez swojego sekretarza, W. Czerniawskiego, informował i prosił sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii (bolszewików) Ukrainy (dalej: КС KP(b)), M. Popowa, o zgodę na kolejne wysiedlenia osób narodowości polskiej.

Swoje stanowisko argumentował w ten sposób:

[…] na terenie obwodu Winnickiego, szczególnie na obszarze przygranicznym […] osiedliła się znaczna liczba osób narodowości polskiej. Wśród tych ludzi są osoby, podejrzane o szpiegostwo […] rodziny osób, które uciekły za granicę, aktyw religijny i inny kontrrewolucyjny element, który stanowi bazę dla działalności przeciwnika u nas [na Ukrainie], W celu dalszego „oczyszczenia” granicy, posterunków granicznych i węzłów kolejowych obwodu Winnickiego, KO KP(b) Ukrainy prosi o zgodę na przeprowadzenie deportacji do wschodnich rejonów Ukrainy 1500 polskich rodzin.

STUDIA POLONIJNE, T. 23. Lublin 2002, KS. JÓZEF SZYMAŃSKI, 1 maja 2021 r.