Murowane Kuryłówce leżą na Podolu, w ziemi uszyckiej, nad rzeką Żwanem, przy trakcie pocztowym z Kamieńca Podolskiego do Mohylowa.
Rzeka Źwan ma tu strome i przepaściste ściany, dziwnie poszczerbione, a ujęte w ramy zielone, z rozmaitych drzew uplecione. W głębokim rozdole były tu fundamenty ogromnego zamku, budowanego bez wapna, z wielkich kamieni. Budowla przypominała cyklopową konstrukcję, gdyż w jednym kamieniu było wydrążenie, w drugim rodzaj czopa i tym sposobem kamienie były związane. Był to jedyny mur w tym kraju.
Pierwotnie Kuryłówce nazywały się Czuryłowcami i założone były przez możną rodzinę Czuryłów, z czasem zmieniły swą nazwę na Kuryłówce. W końcu XVIII w. posiadali je Kossakowcy, ostatnią właścicielką z tego rodu była Katarzyna z Potockich Kossakowska. To była słynna z dowcipu i cnót obywatelskich kasztelanowa kamieńska, konfederatka barska. Przezwana była „mądrochą” i rej wodziła na sejmikach w Kamieńcu Podolskim.
Po rozbiorze kraju nie chciała wrócić do swych majątków i do Kuryłowiec, uległy więc wtedy konfiskacie. Potem jeszcze za Katarzyny II przeszły do rodziny Komarów. Tu mieszkał Stanisław Delfin Komar, marszałek gubernialny podolski, tu też się urodziła jego córka Delfina, późniejsza Mieczysławowa Potocka. Na każdym kroku w Kuryłowcach były wspomnienia Delfiny Potockiej, słynnej z miłości do niej Chopina i Zygmunta Krasińskiego.
Za czasów Delfiny powstał w Kuryłowcach obszerny pałac, zbudowany na wzór Luwru, z kamienia ciosowego. Kolumnada pałacowa widniała zdaleka od strony Uszycy. Wokół pałacu był park olbrzymi z kaskadami, grotami, fontannami i oranżeriami. Ostatnim właścicielem Murowanych Kuryłówców był Czichaczow.
Słowo Polskie na podstawie: Antoni Urbański „Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi”, Warszawa – 1928, 4 lipca 2021 r.
Leave a Reply