Utrzymuje się moda na przekłady wspomnień znanych Podolan o życiu nad Bohem na Podolu przed przewrotem bolszewickim. Po tym, jak Henryk Grocholski z Warszawy ogłosił o rozpoczęciu prac nad przekładem wspomnień jego prababci Zofii z Zamoyskich-Grocholskiej o życiu w Winnicy w okresie końca drugiej dekady XX w., na język ukraiński, w podobne poczynania zaangażował się pedagog i krajoznawca z Chmielnika Wasyl Marynycz.
Książkę „Wspomnienia o Podolu 1918-1919” w języku ukraińskim autorstwa Heleny Kutyłowskiej zaprezentowano szerokiemu gronu społeczności w Chmielniku 2 lutego. W imprezie wzięli udział przedstawiciele władz obwodowych, rejonowych i lokalnych, historycy, ludzie kultury i sztuki oraz miejscowi Polacy.
Autorka książki Kutyłowska- Kumanowska w swoim dziele wspomina o latach dzieciństwa i młodości w rodzinnym majątku Kumanowce na Podolu. Prostymi słowami opisuje codzienne życie miejscowych Polaków, ich tradycje i zwyczaje, polowania, stosunki polskiego ziemiaństwa z ukraińską społecznością, odgłosy I wojny światowej, wybuch przewrotu bolszewickiego w Rosji oraz długą podróż do Polski.
Historia wydania książki jest następująca. W 2008 roku ksiądz chodził po kolędzie po rodzinach rzymskokatolickich w Kumanowcach. Kiedy przechodził po tej części wsi, gdzie stał kiedyś pałac Kumanowskich, jedna ze starszych pań – Raja Borowska opowiedziała, że tutaj kiedyś mieszkała ziemiańska polska rodzina Kumanowskich, która cieszyła się dobrą opinią u mieszkańców wsi i otaczała ich swoją opieką.
Jeden z kolędników – Edward Amons zainteresował się losami Kumanowskich z Kumanowiec. Po tym, jak odnalazł powiązania w drzewie rodzinnych Kumanowskich z ziemią chmielnicką, przypadkowo udało mu się dostać od przyjaciół z Polski książkę „Wspomnienia o Podolu 1918-1919” autorstwa Heleny Kutyłowskiej. Sprawą przetłumaczenia książki zajął się wybitny miejscowy krajoznawca i nauczyciel Wasyl Marynycz. Końcowej redakcji książki dokonała Nadia Owczaruk, redaktor czasopisma „Wschodni Świat” w Narodowej Akademii Nauk Ukrainy.
Pierwotnie w 2013 r. na stronie Chmielnickiej Biblioteki Rejonowej ukazała się elektroniczna wersją książki „Wspomnienia o Podolu 1918-1919”. Następnie przy wsparciu finansowym Administracji Obwodowej i Rady Obwodowej ta książka została wydrukowana nakładem 300 egzemplarzy, zwyciężając w obwodowym konkursie.
Źródła historyczne informują o tym, że właścicielami Kumanowiec przez szesnaście pokoleń z rzędu była szlachecka rodzina Kumanowskich. Zgodnie z danymi w kronikach polski król przekazał tę ziemię na własność jednemu ze swoich żołnierzy z rodu Ostrojów w 1379r. W XIV wieku Kumanowce okazały się na skraju Czarnego Szlaku i wielokrotnie były poddawane atakom ze strony ordyńców.
Czytając książkę Heleny Kutyłowskiej czytelnik może dowiedzieć się, jak wyglądały majątki Polaków w Rybczyńcach, Podorożnej, Mytyńcach, Kumanowcach i Kuryłówce. W Kumanowcach, jak romantyczne wspomina Polka, „pałac stał na jednym z siedmiu malowniczych wzgórz” a w zbiorach jego właścicieli znajdowało się wiele cennych zabytków i obrazów.
Słowo Polskie, vinoda.gov.ua, 07.02.17 r.
