Projekt „Na granicy kultur – Z jednego strumienia”

Fundacja Anny Walczyk, której celem jest miedzy innymi rozwijanie kontaktów i współpracy między społeczeostwami oraz inicjowanie rozwiązao na rzecz solidarności i pokojowego współistnienia, a w szczególności wyznawcami różnych religii i kultur, chce podjąd projekt mający na celu popularyzację idei dialogu pomiędzy mieszkaocami Ukrainy i Polski oraz mniejszościami narodowymi na terenie Polski.

Nazwa projektu mówi o granicy kultur wschodu będącej pod wpływami Bizancjum a Zachodem z jego wpływami rzymskimi. Różne dziedzictwo kulturowe i różna religia od zawsze się ścierały ale i bardzo przenikały. Dlatego ważne jest aby mówid o wspólnym sąsiedztwie, o pojednaniu i
wspólnym dziedzictwie, którego nie wolno zaprzepaścid.
Cele naszego Projektu:
Dokumentacja Poloniki – Powstania styczniowe i listopadowe. Tablice upamiętniające
Polaków mieszkających na terenach zachodniej i wschodniej Ukrainy, Antoniny Potockiej, oraz innych starych polskich rodów, zadbanie o polskie zabytki.
Archiwizacja polskich księgozbiorów.
Dokumentacja świadectw Polaków uratowanych przez Ukraioców.
Seminaria naukowe poświęcone wspólnej historii i problematyce współistnienia. Podniesienie świadomości po obu stronach granicy polsko ukraioskiej. Sympozja o tolerancji , poszerzenie wiedzy historycznej obu paostw.
Filmy historyczne o wspólnym sąsiedztwie ze szczególnym naciskiem na odbiorców ukraioskich.
Zadbanie o zabytki kultury wschodniej na terenie Polski oraz o kościoły na terenie
Ukrainy.
Ukazanie tradycji religijnych i świeckich, poprzez wydawnictwa i filmy. Pokazanie obrządków również o wspólnych korzeniach.
Zapraszanie do dyskusji i współpracy historyków z Ukrainy i z Polski.
Założenie portalu „ Na granicy kultur” gdzie będą bieżące informacje o działalności projektu jak również możliwośd zapoznania się z relacjami i świadectwami ludzi, którzy wspólnie wycierpieli i przeszli ciężkie chwile .
Ponieważ świadomośd społeczna i historyczna po obu stronach granicy jest bardzo słaba projekt powinien rozpocząd się jak najszybciej aby zbyt radykalne spojrzenie na wspólne sprawy nie oddaliło od siebie tych dwóch narodów. Brak zainteresowania i poszanowania zabytków po obu stronach nie jest do przyjęcia w Europie , w której szczególne miejsce zajmują wartości historyczne każdego narodu. Skupienie się na dobrych relacjach i spotkanie się z ostatnimi świadkami tragicznych wydarzeo drugiej wojny światowej pomoże zbudowad pomost między relacjami Polaków i Ukraioców.
Mimo wielu stereotypów po obu stronach Fundacja projektem „Na granicy kultur- z jednego strumienia” pragnie zaprosid do wspólnej dyskusji Polaków i Ukraioców.
Nazwa projektu jest w części zaczerpnięta z książki wydanej w 1905 r. pt. „ Z jednego strumienia”, która zawiera 16 nowel różnych autorów pochodzących z różnych kultur i religii.
Cytat ze wstępu napisanego przez Elizę Orzeszkową:
Jest to jeden z tych strumieni, którymi płynie życie ludzkie.
Bardzo rozmaitymi są te strumienie, którymi płynie życie ludzkie (…).
Słyszę wołania: „Strumieo ten jest mętny”.
Nie przeczę. Jest on mętnym, ponieważ jest ludzkim. Nic z tego, co jest ludzkim, nie jest doskonale czystym (…).
To jedna prawda, w której, jak się zdaje, tkwi klucz do zagadki ciemnego nieszczęścia ludzkości. Ale obok niej istnieje prawda druga, wnosząca światło w ciemnośd, nadzieję w nieszczęście. Jeżeli żaden strumieo życia ludzkiego nie płynie czystym kryształem, to żaden również nie toczy na swych falach samych tylko mętów.
W każdym, fale kryształowe pobłyskują ziarnkiem złota, odbiciem lazuru niebieskiego, perłą, lub nad perłę drogocenniejszą łzą.
Chcielibyśmy zacząd nasz projekt od wsparcia akcji ratującej Cerkiew pw. św. Michała Archanioła w Bystrem. Organizatorami niniejszej akcji są osoby niezależne, miłośnicy bieszczadzkiej kultury
i historii, którym po prostu zależy na uratowaniu tej wyjątkowej świątyni. Fundacja ma nadzieję, że uda się jej pomóc w dofinansowaniu ratowania cerkwi.
Poniżej krótka informacja o świątyni:
Najstarsza wzmianka o istnieniu popostwa w Bystrem, a co za tym idzie i cerkwi, pochodzi
z 1607 roku. W 1681 r. zbudowano kolejną świątynię, a popostwo uposażone było 1 łanem ziemi. Obecną cerkiew pw. św. Michała Archanioła wzniesiono (w miejscu poprzedniej) w latach 1901-1902 w narodowym stylu ukraioskim.
Świątynia jest orientowana, drewniana, trójdzielna o konstrukcji zrębowej.
Do prezbiterium zamkniętego – podobnie jak boczne nawy – trójbocznie przylegają dwie zakrystie.
Babiniec na rzucie kwadratu obiega nadwieszony chór wpuszczony w nawy poprzeczne. Całośd na osi wzdłużnej przykryta jest trzema sferycznymi kopułami, a nawy boczne stropami. Kopuły i dachy wielopołaciowe nad ramionami transeptu pobite są blachą.
Blacha pokrywa także kryty pierwotnie gontem wydatny daszek okapowy.
Każda częśd świątyni zwieoczona jest wieżyczkami z pozornymi latarniami, cebulkami i kutymi krzyżami. Przed głównym wejściem szeroki stopieo schodów tworzy płyta nagrobna prawdopodobnie z 1743 r. ze słabo widocznym tekstem pisanym cyrylicą.
W 1927 roku odnowiono w cerkwi ikonostas i prezbiterium. Murowaną, dwu- kondygnacyjną dzwonnicę bramową wybudowano obok świątyni w 1939 r. W 1951 roku obiekt podobnie jak
w Michniowcu i Lipiu został pozostawiony z pełnym wyposażeniem wnętrza.
po przyjeździe nowych mieszkaoców podjęto próbę adaptacji cerkwi na kościół. Odbyły się tu kilka razy msze po czym władze ich zakazały. Powoli rozpoczął się proces dewastacji i rozkradania co cenniejszych przedmiotów. Częśd wywieźli funkcjonariusze UB, czego świadkami byli mieszkaocy wsi. W 1962 r. pozostałe jeszcze eksponaty zostały wywiezione do Muzeum –
Zamku w Łaocucie.
Od lat 50. XX wieku cerkiew nie pełni funkcji sakralnych. 18 marca 1970 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków pod numerem: A-318. Obecnie znajduje się tu lapidarium krzyży i przedmiotów kultu religijnego. Świątynia jak i pobliski cmentarz są pod opieką Bieszczadzkiego Oddziału TOnZ.
Z pierwotnego wyposażenia w cerkwi pozostało niewiele: rama ikonostasu, prestoł oraz mocno zniszczone tabernakulum. Częśd znajduje się obecnie w Muzeum-Zamku w Łaocucie. Są to ikony, krucyfiks procesyjny, feretron, figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem, trzon lichtarza paschalnego, kilka krzyży.