25 lipca pod tym hasłem odbyła się premiera pieszej wycieczki krajoznawczej w ramach szkolenia w warsztatach miejskich „Polskie karty kronik winnickich”, zorganizowanej przez Wydział Marketingu i Turystyki Urzędu Miasta Winnicy we współpracy z szeregiem instytucji naukowych, bibliotecznych i muzealnych.
Dla uczestników pierwszej wycieczki udział był bezpłatny. Podczas spaceru uczestnicy zapoznali się z politycznymi, obywatelskimi, kulturalnymi, gospodarczymi i innymi przejawami wpływów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a także z samorządem miejskim, narodzinami demokracji, prawa i parlamentaryzmu. Spacer trwał półtorej godziny, a trasa przebiegała ulicą Soborną.
W tym miejscu, w recenzji, poświęcimy więcej uwagi wydarzeniom związanym z przyznaniem miastu Winnica prawa do samorządu – przyjętego w nauce historycznej pod nazwą prawa magdeburskiego. To właśnie temu wydarzeniu poświęcono majestatyczną KOLUMNĘ pod gmachem Rady Miasta Winnicy w malowniczym i przytulnym miejscu nad drogą prowadzącą do Mostu Staromiejskiego, przy dzisiejszej ulicy Owodowa, pomiędzy budynkami nr 54 i 58. (zdjęcie 1 i 2). A punktem kulminacyjnym wycieczki w pobliżu kolumny była z pewnością kapsuła czasu ukryta przed kolumną pod kamieniem z herbem miasta, która miała zostać otwarta w 2040 roku, na cześć 400. rocznicy wprowadzenia prawa magdeburskiego w mieście.
W drugiej połowie XVI wieku Winnica przekształca się w prawdziwe miasto w sensie gospodarczym, tj. stała się ośrodkiem rzemiosła i handlu. Już po powstaniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów po Unii Lubelskiej z 1569 roku, miasto stało się centrum gospodarczym województwa bracławskiego i zaczęło odgrywać znaczącą rolę w życiu gospodarczym Polski. Świadczy o tym w szczególności fakt, że Winnica uzyskała przywileje wolnego handlu w całej Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1580, 1593 i 1634.
W 1598 roku centrum administracyjne województwa bracławskiego ostatecznie zostało przeniesione z Bracławia do Winnicy, gdzie znalazły się instytucje ziemskie (szlacheckie).
Pod koniec XVI i w pierwszej połowie XVII wieku Winnica była rozbudowywana dość szybko i niemal podwoiła swoją powierzchnię. O ile w 1552 roku było tu 429 domów, to w 1629 roku było ich już 787, a zabudowa miała miejsce głównie na Nowym Mieście (zdjęcie 3).
Po unii lubelskiej narodziło się bractwo Kosmy i Damiana – bractwo rzemieślników rusińskich. Bractwo to utrzymywało w Winnicy szkołę, w której uczyły się dzieci mieszczan. W klasztorze w Winnicy w 1632 roku, z inicjatywy metropolity Piotra Mogiły i urzędnika bracławskiego M. Kropiwnickiego, powstało Winnickie Kolegium Prawosławne, zwane w dokumentach również Akademią Prawosławną. Taka instytucja na Ukrainie istniała jedynie w Kijowie. W tym samym czasie winniccy Jezuici otworzyli w mieście szkoły gramatyki, poetyki i retoryki. Król Władysław IV w 1635 roku, udzielając pozwolenia w liście do mieszczan winnickich domagał się budowy kolejnego prawosławnego klasztoru – klasztoru żeńskiego, „aby zabudowania tego klasztoru, dzwonnica i szkoła nie wyrządzały żadnej szkody kościołowi katolickiemu znajdującemu się tuż naprzeciwko”.
Wspomniane wyżej fakty z życia miasta (zbadane przez uczonego W. D. Otamanowskiego) przyczyniły się zatem do tego, że w 1640 roku, 30 maja, król polski nadał Winnicy PRAWO MAGDEBURSKIE. W istocie przywilej królewski został prawnie sformalizowany poprzez umowę pomiędzy mieszczanami a Janem Odrzywolskim w 1638 r., przypieczętowane przywilejem królewskim, zgodnie z którym:
1) Winnica, mieszczanie i ziemie należące do miasta przechodzą podrząd wybierani przez samych mieszkańców miasta winnicy i samorządu miejskiego Winnicy, podlegające prawu miejskiemu.
2) Burmistrz przekazuje miastu Winnica także zyski: produkcja I handel miód, piwo, wódka; prawo do zysków z wag, miar, sprzedaży żywicy i smoły oraz zakładanie sklepów, czyli na prawie monopolistycznym mieszczan do uprawiania rzemiosła.
3) Służba wojskowa i wartownicza pozostaje obowiązkiem mieszczan.
Od tej pory miastem kierował samorząd miejski Winnicy, składający się z sześciu urzędników miejskich pod przewodnictwem. Pierwszy wójt winnicki działał w latach 1639–1643 – Parfen Omeljanowicz. W 1645 roku został on ponownie wybrany w głosowaniu.
Prawo do posiadania własnej pieczęci z herbem miasto Winnica otrzymała na podstawie przywileju królewskiego w 1640 roku.
Powrót do historycznych korzeni nastąpił wraz ze stworzeniem współczesnego herbu Winnicy, zatwierdzonego przez Radę Miasta w 1993 roku. Krzyż z dwoma hakami to znak z czasów I RP. Dwie skrzyżowane szable symbolizowały graniczne położenie Winnicy, której mieszkańcy mieli obowiązek ochrony regionu. Srebrna korona mówi o statusie administracyjnym miasta. Dwóch posiadaczy tarcz odzwierciedla bohaterską historię miasta. Złoty kłos symbolizuje dobrobyt i bogactwo regionu, błękitna wstęga – rzekę Boh. Jeśli chodzi o autorstwo współczesnego herbu Winnicy, nad jego stworzeniem pracowała grupa robocza w składzie Jurij Sawczuk, Jurij Legun i Gieorgij Melnyk (artysta) (zdjęcie 4).
Niewątpliwie priorytet w tym przypadku należy do Jurija Sawczuka. – wspomina Jurij Leghun, dyrektor Państwowego Archiwum Obwodu Winnickiego. – Sawczuk mieszkał wówczas w Winnicy i jako muzealnik szczególnie interesował się heraldyką miejską Podola. Jego praca doktorska była poświęcona właśnie temu tematowi. Poznaliśmy się podczas kozackiej wyprawy konnej na Sicz Zaporoską – jeździliśmy razem z nim konno. Wzrosła uwaga poświęcona symbolom miasta” – mówił Legun.
Igor Płachotniuk, 31 lipca 2025 r.
Zdjęcie 1
Zdjęcie 2
Zdjęcie 3
Zdjęcie 4
Leave a Reply