Wyżyna Podolska

Wyżyna Podolska stanowi południowo-zachodnią najwyższą część wyżyny Podolsko-Ukraińskiej.

Na południu przekracza Dniestr i sięga na południowym zachodzie Wyżynę Pokucia Przedgórzy Karpat, na południowym wschodzie Wyżynę Besarabii Niziny Czarnomorskiej. Na północy Wyżyna Podolska spada stromą krawędzią ku kotlinie Nadbużańskiej i Wyżynie Wołyńskiej.

Lewe dopływy górnego Dniestru jak Gniła Lipa, Złota Lipa, Strypa, Seret, Zbrucz, Smotrycz płyną po wyżynie ku Południowi, równolegle do siebie i pożłobiły ją głębokimi wąwozami (jarami). Zbocza jarów, tak zwane ścianki, są strome, malownicze, pokryte lasami i krzewami, ozdobione wodospadami, wyrzeźbione chwilowymi potokami, czynią wrażenie krainy górskiej, łagodniejszych zboczach ścianek rozmieściły się osady ludzkie.

Obszary między jarami są równe, przeważnie bezleśne, falujące zbożem i przypominają krainy stepowe.

Bardziej urozmaicony krajobraz przedstawiają wapienne wzgórza, Miodobory, ciągnące się wzdłuż Zbrucza. Miodobory są rafą koralową, powstałą niegdyś na dnie dawnego morza.

Podole jest krainą bardzo żyzną, więc ludność zajmuje się tu głównie rolnictwem i hodowlą bydła; ze zbóż sieją tu pszenicę, a ku poludnio-wschodowi coraz częściej kukurydzę.

Drogi wśród tej wąwozami pożłobionej krainy są bardzo uciążliwe, prowadzą też głównie wzdłuż działów wodnych dla uniknięcia przeprawy przez jary.

Na tych drogach lub w ich pobliżu leżą większe miasta Podola, jak Lwów, Złoczów, Żółkiew, Tarnopol, Trembowla, a ponieważ kraina ta leży na drodze do stepów czarnomorskich, tymi drogami więc ciągnęły hordy Tatarów ze Wschodu do Polski. Drogi te znaczyły się czarną smugą wskutek tratowania przez kopyta końskie, stąd nazwa ich Czarny Szlak.

Kraina ta była widownią wielu walk, których śladem są liczne mogiły (kurhany) oraz zwaliska zamków, Buczacz nad Strypą, Trembowla w pobliżu Seretu i Zbaraż.

Najznaczniejszym z miast Podola jest Lwów, leży ono na wyżynie, ale już w dorzeczu Bugu, którego źródłowe rzeki spływają z wyżyn i pokrajały jej krawędź na szereg malowniczych jarów.

We Lwowie zbiega się wiele dróg, prowadzących z południa i wschodu przez wyżynę (obecnie koleje żelazne); stąd cierpiał on wiele od napadów tatarskich, tureckich i kozackich. Lwów jest miastem głównym Galicji. W pobliżu leżą Dublany ze szkołą rolniczą.

Nad Seretem również w Galicji, leży Tarnopol, w którego okolicach kwitnie hodowla koni; stąd miasto jest targowiskiem końskim.

Prócz tych miast ważniejsze leżą nad Dniestrem, lub w jego pobliżu, jak Kamieniec Podolski, miasto gubernialne. Kamieniec Podolski zbudowany jest na stromej skale i oblany wodami Smotrycza; był niegdyś silną fortecą, broniącą Polski od najazdów tureckich.

Naprzeciwko Kamieńca, po prawej stronie Dniestru, leży Chocim, dawna pograniczna twierdza turecka. Poniżej tych miast leży nad Dniestrem Mohylew w okolicy plantacja tytoniu.

Na południowym zachodzie Wyżyny Podolskiej leży wyżyna Pokucia, która wraz z Niziną Nadpruciańską, stanowi Pokucie. Kraina ta jest oddzielona od Podola głębokim jarem Dniestru i posiada, podobnie jak ona, charakter stepowy. Los leży tu miejscami na gipsie, w którym woda wymywa podziemne korytarze i jaskinie (groty). Groty te zapadają się czasami, przez co na powierzchni powstają. kotlinowate zagłębienia czyli lejki; niektóre z tych lejków są napełnione wodą, i tworzą jeziorka, zwane „oknami“.

Na południowym wschodzie Wyżyny Podolskiej, między Prutem a Dniestrem, leży Wyżyna Besarabska, przechodząca na południu w Nizinę Czarnomorską, jest ona również krainą urodzajną.

Tu pośród winnic i ogrodów owocowych leży Kiszyniów, prowadzący handel owocami, szczególniej śliwkami; po prawej stronie, w Mołdawii, Prutu leżą Jassy.

Słowo Polskie na podstawie tekstu „Geografia ziem dawnej Polski”, 1908 r., 27.01.18 r.