Orzeł w koronie na Wieży Garncarskiej w Kamieńcu Podolskim przetrwał do dziś. Fot. Redakcja
W drugiej połowie XVI wieku w kanionie Smotrycza w Kamieńcu Podolskim pojawiła się wieża, która odgrywała główną rolę wśród wszystkich umocnień miast od strony wschodu. To miejsce oraz kształt zostały wybrane pomyślnie, choć w tamtych czasach mało kto myślał o estetyce konstrukcji.
Wieżę Garncarską od Smotrycza dzielą 22 metry. Warto pamiętać że w czasach I RP rzeka pozwalała na żeglugę i po tym jak wpadała do Dniestra pozwalała na dotarcie aż do Morza Czarnego.
Wieżą Garncarską opiekowały się miejskie bractwa garncarskie, których zadaniem było dbanie o stan budowli, a także utrzymanie wieży w okresie działań wojennych. Rokiem powstania tej wieży jest uważany 1583.
Ciekawostką jest to iż wieża ma aż pięć (!) poziomów. Jeżeli spojrzeć na nią od strony rzeki, zobaczymy je wszystkie. Ale jeśli podejść od strony Starego Miasta, zobaczymy tylko trzy.
I to właśnie przy budowie tej i tylko tej wieży, jednej z wielu strzegących Starego Miasta na obwodzie wyspy, zastosowano pomysły Alfreda Dürera. Jeśli przyjrzymy się bliżej górnej kondygnacji budynku, zauważymy, że znajduje się tam attyka o przekroju prostym o wysokości 1,32 m, szerokości 1,25 m od strony rzeki (wroga), 0,4 m od strony miasta.
Właśnie autorem tak nietypowego typu wieży z attyką był Albrecht Dürer. W wieżach tych attyka przeznaczona była do rykoszetowania rdzeni żelaznych, a wzmocniony strop stanowił sklepienie do umieszczania artylerii. W trakcie badań przyjęto, że pierścień obronny Kamieńca zbudowano według jednolitego systemu fortyfikacyjnego Dürera, gdyż gdyby w dwóch najlepiej zachowanych basztach znajdowały się elementy tego systemu, to jego pomysły mogłyby znaleźć zastosowanie w innych tamtejszych XVI-wiecznych obiektach obronnych , obecnie odbudowany lub zniszczony.
Można bez przesady powiedzieć, że wieże w Kamieńcu są unikalnymi zabytkami militarnymi i inżynieryjnymi.
W 1669 roku dokonano naprawy wieży. Podczas tureckiego oblężenia miasta w 1672 roku budowla uległa zniszczeniu, lecz szybko ją odbudowano, jednak ze zmianami w górnej części murów (właśnie ta kondygnacja „Dürera”) i bez dachu. Stała bez dachu aż do lat 60. XX w., do renowacji budynku w 1963 r.
W latach czterdziestych XVIII w. wieżę przekazano z rąk garncarzy w Kamieńcu na rzecz rzeźników, dlatego też wówczas nazywano ją także Rzeźnicką.
Średnica Wieży Garncarskiej wynosi 13 m. Mury na poziomie trzeciej kondygnacji mają grubość 2,5 m. Wejście do niej jest tylko jedno, od strony miasta. Nad wejściem znajduje się tablica pamiątkowa z numerami „1583”. Na przodzie wieży ze strony miasta widniej nieco podniszczony herb I Rzeczypospolitej.
Przy wieży znajduje się duża była synagoga (XIX w.), w której od wielu lat działa restauracja „ Stara Forteca”.
Słowo Polskie, fot. Redakcja, 4 września 2023 r.
