W roku 1950 w pomieszczeniu dolnego Kościoła w berdyczowskim Sanktuarium Maryjnym władze lokalne urządziły halę sportową, która funkcjonowała do 1992 roku. W 1958 roku zaczęto mówić o renowacji całego kompleksu. Wtedy w pomieszczeniach budynków księży rozlokowała się szkoła zawodowa nr 3, która kształciła młodzież do roku 1983.
Od początku lat 60. ubiegłego wieku losem zespołu budynków klasztornych karmelitów bosych opiekowało się państwo i organizacje społeczne. Od 1967 roku klasztor został zarejestrowany jako zabytek architektury, a zatem do rekonstrukcji zabrali się fachowcy Kijowskiej Międzyobwodowej Produkcyjnej Pracowni Naukowo-Restauracyjnej Państwowego Komitetu Budownictwa, Architektury i Polityki Mieszkaniowej USRS. Środków jednak na przeprowadzenie wszystkich niezbędnych prac brakowało. Dlatego prace przeprowadzano z licznymi naruszeniami: terenu klasztoru i terenu przylegającego w planie archeologicznym nie zbadano, większą część pozostałych pochówków zniszczono i wywieziono na wysypisko. Kości byłych właścicieli Berdyczowa i zamożnych mieszkańców Berdyczowa, którzy byli pochowani w podziemnych grobowcach, dopiero w latach 90. XX w. zebrano i umieszczono w ogólnym grobowcu pod dolnym kościołem. Ze względu na brak należytej ochrony osoby nieupoważnione nadal miały faktycznie wolny wstęp na teren klasztoru i jego budynków. W tamtym czasie pracownicy Ukrrestauracji obok wejścia do celi znaleźli mały skarb – w kielichu ze szlachetnego metalu znajdowały się złote monety (skarb został skonfiskowany i przekazany państwu).
Od roku 1979 w odrestaurowanych pomieszczeniach klasztoru karmelitów bosych mieści się nowo utworzona miejska szkoła plastyczna (przedtem w murach klasztoru już działała miejska szkoła muzyczna).
W 1991 roku zamknęło się koło historii i wszystko wróciło tam, skąd się rozpoczęło – obiekt został oddany wiernym. 4 grudnia tego samego roku katolickiej wspólnocie przekazano dolny kościół (kryptę) karmelitów bosych. Już 8 grudnia, w dniu odpustu parafialnego ku czci Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, odbyło się poświęcenie górnego i dolnego kościoła karmelitów bosych. Była to pierwsza Msza Święta z homilią w dolnym kościele po 65 latach wymuszonej przerwy. W 1992 roku budynki kościoła przekazano do wynajmu katolickiej wspólnocie, która rozpoczęła ich odbudowę za własny koszt. W 1997 roku zaczęto korzystać z odnowionego korpusu cel, wieży i dolnego kościoła. W ciągu kolejnych lat odnawiano plebanię, fasadę górnego kościoła i jego pomieszczenia wewnętrzne.
Po daremnych poszukiwaniach oryginalnego wizerunku Matki Bożej Berdyczowskiej w Polsce i na Ukrainie prowincjał Zakonu Karmelitów Bosych prowincji pw. Ducha Świętego jesienią 1990 roku zlecił namalowanie nowego obrazu. Polecenie przyjęła malarka i konserwatorka z Krakowa Bożena Mucha-Sowińska. Wcześniej już wykonywała podobną kopię Matki Bożej Śnieżnej dla klasztoru w Czernej (Galicja Zachodnia, Polska) oraz przy pomocy swojego ojca – malarza Eugeniusza Muchy – z powodzeniem konserwowała słynący łaskami obraz Przenajświętszej Bogurodzicy w czerneńskim sanktuarium przed koronacją w 1988 roku.
Wykonanie nowego obrazu – prawdziwej kopii Matki Bożej Berdyczowskiej – wiązało się ze znacznymi trudnościami. Wśród wielu reprodukcji i zgromadzonej ikonografii brakowało kolorowego wizerunku oryginału. Wszystkie czarno-białe wizerunki przedstawiały Matkę Bożą Berdyczowską, pokrytą haftowanymi ryzami z koroną na głowie. Ryzy zasłaniały kolorowe proporcje i kompozycję całego obrazu. Jedynym i bardzo cennym świadectwem stał się dokładny kompozycyjny opis ikony, dokonany przez ojca Bronisława Jarosińskiego, kustosza obrazu Matki Bożej Berdyczowskiej w latach 1921-1925. Po usunięciu cudownego obrazu z ołtarza, oddzieleniu ryz i korony, oczyścił je i przymocował. Jednocześnie wykonał dokładny opis kolorowej kompozycji ikony.
Nowy obraz został namalowany w 1991 roku na monolitowym wodoodpornym podkładzie z wielowarstwowej sklejki o rozmiarach 143 × 93 cm w kształcie prostokąta. Na podkład naklejono płótno obrazu. Po gruntowaniu płótna w technice olejno-żywicznej została wykonana kompozycja Madonny typu Hodegetria, zwanej Matką Bożą Śnieżną. Formalistyczno-kolorowa kompozycja nowego obrazu jest zgodna z oryginałem. Nowy obraz różni się od pierwowzoru strukturą materialną, rozmiarami i skalą cenności zabytku XVI w. Malarka z Polski nie do końca naśladowała oryginał. Z powodzeniem, we własnej interpretacji, wykorzystała kompozycję obrazu, ozdobiła ją wielofigurowymi kompozycjami aniołów dookoła głów Madonny i Dzieciątka, zwieńczyła go Bożym Okiem w górnej części obrazu w trójkącie (symboliczny wizerunek Bożego Oka, symbol Trójcy Przenajświętszej), w prawej ręce Maryi Panny jest szkaplerz karmelitański, złożony z dwóch płatków z monogramami Jezusa i Maryi.
Obraz został poświęcony osobiście przez Papieża Jana Pawła II w kościele pw. Św. Jadwigi, Królowej Polski, w Krakowie 9 czerwca 1997 roku w obecności arcybiskupa Mariana Jaworskiego, Metropolity Lwowskiego, oraz delegacji parafian z Berdyczowa, w składzie o. Jana Dudka OCD, Eugeniusza Jurkowskiego, dyrektora szkoły medycznej, Eugeniusza Dmitrijewa ze wspólnoty rodzin i Heleny Melnyk, którzy przynieśli obraz do Papieża Jana Pawła II podczas poświęcenia. 19 lipca 1998 roku ordynariusz diecezji kijowsko-żytomierskiej biskup Jan Purwiński dokonał koronacji obrazu Matki Bożej Berdyczowskiej papieskimi koronami. Była to czwarta koronacja berdyczowskiego obrazu, który już w przeciągu ponad trzech stuleci otoczony jest wielkim szacunkiem wiernych. W dniu 25 grudnia 1999 roku podczas uroczystej Mszy Świętej z okazji Świąt Narodzenia Pańskiego w kościele karmelitów bosych odbyło się kolejne bardzo znaczące wydarzenie: ówczesny mer miasta Aleksy Chyluk i dyrektor Żytomierskiej dyrekcji obwodowego oddziału Funduszu ubezpieczenia społecznego Mikołaj Deglis przekazali kościołowi odnalezioną ozdobę (ryzy) cudownego obrazu Matki Bożej berdyczowskiej, uważaną za beznadziejnie straconą. Obecnie ryzy znajdują się obok obrazu w kościele.
9 czerwca 2012 roku w życiu wspólnoty rzymsko-katolickiej odbyło się doniosłe wydarzenie – uroczysta konsekracja i otwarcie górnego kościoła, który stał się prawdziwą ozdobą architektoniczną Berdyczowa.
Od momentu odnowienia do 2012 roku – ogółem 21 lat – działalność duszpasterską, oświatową i kulturową w kościele prowadził o. Benedykt, co jest zjawiskiem wyjątkowym w katolickiej tradycji kapłańskiej. W roku 2012 skończył swoją posługę duszpasterską w Berdyczowie. W październiku opuścił parafię i został przeniesiony na nowe miejsce, aby nadal służyć Bogu i wspólnocie katolickiej.
Jeszcze na początku lat 90. wznowiono tradycję dorocznej pielgrzymki do Matki Bożej w cudownym obrazie berdyczowskim w dniach obchodów rocznicy koronacji (w połowie lipca).
Od 2012 roku działa serwis internetowy karmelitów bosych na Ukrainie http://www.karmel.org.ua, gdzie można znaleźć aktualne informacje o Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej i życiu parafii w Berdyczowie.
Irena Rudnicka, na podstawie opracowania „Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Berdyczowie” (Wydawnictwo Ojców Karmelitów Bosych) oraz książki „Z historii Berdyczowa w XVI-XVIII w.” autorstwa L. Tymoszenko; KZ
Więcej na temat: Upadek i odrodzenie berdyczowskiego Sanktuarium Maryjnego. Cz. 1
