W marcu 1918 roku Kisielówkę zajęli Niemcy, nakładając na ludność wysoką kontrybucję na rzecz armii niemieckiej – 45 tysięcy rubli. W styczniu 1919 roku wieś została zajęta przez bolszewików.
Ludność polska w obwodzie mikołajowskim mieszkała także w wsiach Landau, Schultz, Kasperówka, Nowo-Pietriwka, Rosztadt, Karłówka, Nowy Bug. Znana jest wieś Kalinówka – osada admiralicji – która w 1861 roku stała się przedmieściem Mikołajowa. W 1789 roku osiedlono tam chłopów bez paszportów i uciekinierów z Polski oraz Małorosji, którzy pracowali jako rzemieślnicy admiralicji.
Dla Polaków wierność wierze nie miała jedynie charakteru religijnego, ale także politycznego. Była to jedyna możliwość rzucenia wyzwania ciemiężycielom i zachowania tożsamości narodowej.
Kościół rzymskokatolicki w Mikołajowie został zbudowany w 1794 roku. Była to niewielka budowla, której parafianami byli mieszkańcy pochodzący z Polski, krajów nadbałtyckich i innych krajów europejskich.
W latach 80-90 XVIII wieku z tzw. obszaru polskiego przesiedliła się duża liczba osób, które miały zamiar uzyskać godność duchowną i służyć w cerkwiach prawosławnych południowej Ukrainy. Powody przejścia akolitów z terenów Polski na południe Ukrainy były wskazywane w „Prośbach”, które składano władzom duchownym regionu. Tam także podawano krótkie biografie osób pragnących przyjąć stan duchowny. W niektórych „Doniesieniach” przyczyną przenosin na południe Ukrainy były prześladowania ze strony katolików. Na przykład Hryhorij Paszkowski był zmuszony opuścić wieś Karapysze, położoną na terytorium Polski, gdzie był kapłanem cerkwi prawosławnej Narodzenia Bogurodzicy. Prawosławni osadnicy z ziem polskich, którzy postanowili poświęcić się służbie Bogu, przez pewien czas przebywali przy cerkwiach południowej Ukrainy, często nie mając święceń duchownych ani nominacji ze strony władz duchownych. Później zwracali się do arcybiskupa diecezji z prośbą o wyświęcenie ich na duchownych i przydzielenie im miejsca w parafii. Większość przybyszów z polskich ziem, którzy chcieli uzyskać posadę w duchowieństwie, zostawała na Ukrainie na stałe, służąc w cerkwiach Bożych. Niemniej trudne warunki materialne skłaniały niektórych z tych duchownych do nostalgicznego myślenia o swoim poprzednim miejscu pobytu, a nawet do proszenia władz duchownych o pozwolenie na powrót do dawnego obszaru Polski.
Wydarzenia w Polsce stały się przyczyną zwracania się do władz kościelnych nie tylko prawosławnych. Wielu katolików i uniatów, którzy przenieśli się na południe Ukrainy, zwracało się z prośbą o przyjęcie ich do łona Cerkwi prawosławnej. Tacy ludzie musieli napisać „Pokorną prośbę” do władz duchownych, w której wyjaśniali swoje powody nawrócenia. Prośba mieszkanki Chersonia Wiktorii Iwanowej: „Urodziłam się w katolickiej wierze… i kiedy miałam kontakt z ludźmi wyznania chrześcijańskiego, od nich dowiedziałam się o prawdziwej prawosławnej wierze grecko-rosyjskiego wyznania, chcę ją przyjąć i zachować niezłomnie do końca swojego życia, porzucając całkowicie katolickie błędy, dlatego pokornie proszę duchowną władzę Chersonia o przyjęcie mnie do Cerkwi”. Ta prośba była standardowa i zawierała te same sformułowania, co odpowiednie wnioski nie tylko katolików, ale także muzułmanów i żydów.
W połowie XIX wieku proces zasiedlania południowej Ukrainy w zasadzie się zakończył, liczebność i skład narodowościowy ludności stopniowo się stabilizowały.
Dalszy wzrost liczby mieszkańców odbywał się głównie dzięki naturalnemu przyrostowi.
Druga połowa XIX i początek XX wieku to okres szybkiego rozwoju gospodarczego południa Ukrainy, na co wpływ miał brak pozostałości po systemie pańszczyźnianym. Szybko rozwijał się przemysł Donbasu, rosły miasta portowe nad Morzem Czarnym i Azowskim. Południe Ukrainy stało się jednym z głównych ośrodków produkcji zboża towarowego w kraju. Pomimo braku wolnych ziem, region ten nadal przyciągał ludność z innych guberni. Jednakże wielkie migracje na południe w poszukiwaniu pracy miały głównie charakter tymczasowy, sezonowy, nie wpływając znacząco na skład narodowościowy stałej ludności.
Ludność polska południowej Ukrainy w XIX i na początku XX wieku stanowiła niewielki procent, mieszkała głównie na obszarach wiejskich, odizolowana od innych narodowości. Niemniej jednak ta niewielka grupa ludzi starała się zachować własny język, kulturę i religię.
Słowo Polskie za: hor.net.ua, 14 grudnia 2025 r.
Leave a Reply