Murowane Kuryłowce (Czuryłowce) na stromych brzegach rzeki Żwan, jednego z dopływów Dniestru, są zamieszkane przez ludzi od czasów starożytnych, co najmniej od czasu kultury trypolskiej.
Pierwsza wzmianka o wsi Czuryłowce, która później rozrosła się dzisiaj do centrum hromady/gminy, datuje się na 1492 rok. Osada powstała w okresie walk z Turkami i Tatarami. Założycielami i właścicielami osady byli wówczas słynni na Podolu Czuryłowie herbu Korczak.
Po włączeniu Prawobrzeża do Rosji właścicielka majątku Czuryłowce (Katarzyna Kossakowska?) odmówiła złożenia przysięgi wierności carycy Katarzynie II, za co wieś została jej odebrana. Katarzyna II oddała Czuryłówkę marszałkowi podolskiemu Stanisławowi Komarowi.
W 1775 r. wieś otrzymała prawo do dwóch jarmarków na rok. W 1776 r. było tu 166 gospodarstw. Od 1861 r. centrum włości uszyckiej.
Ze starożytnych budowli Zamku Czuryłowskiego w całości zachowała się kamienna skarpa z XVI wieku (w tym podziemne sklepione kazamaty) od północy, wschodu i południa. Po stronie zachodniej zachowały się fundamenty i pozostałości dawnego muru zamkowego.
Pałac Komarów posiadał kolumnadę podobną do tej którą możemy zobaczyć w Luwrze. Do zespołu pałacowego wchodzą również następujące obiekty: ogród ozdobiony kaskadami i szklarniami; arsenał – parterowy, ceglany budynek, który przetrwał do naszych czasów; budynek gospodarczy z pierwszej ćwierci XIX wieku – mały, dwupiętrowy budynek w stylu neogotyckim; łukowaty most nad rzeką Żwan 1805 r. – ceglany, trójprzęsłowy, jeden z niewielu dawnych obiektów architektonicznych, które przetrwały i są nadal w użyciu. W Murowanych Kuryłowcach znajdował się park „Żwan” założony przez Dioniziego Miklera. Park miał kaskady, groty, szklarnie i fontanny.
W Murowanych Kuryłowcach w 1807 roku na świat przyszła Delfina Potocka, zwana muzą polskiego romantyzmu, ponieważ wywarła wpływ na jego czołowych przedstawicieli. Znała Fryderyka Chopina, Zygmunta Krasińskiego, Juliusza Słowackiego, Adama Mickiewicza i Cypriana Kamila Norwida.
Lidia Baranowska, fot. Pałac w Kuryłowcach, Instytut Polski w Kijowie, 12 czerwca 2025 r.
Leave a Reply