Muzealnicy z Polin skonstruowali głos polskiej biolożki żydowskiego pochodzenia

Fot. fns

Dzięki sztucznej inteligencji możemy posłuchać, jak Stella Fidelseid, Żydówka, ocalała z Holocaustu, wspomina powstanie w getcie warszawskim. Jej opowieści można wysłuchać, spacerując po Warszawie, terenie dawnego getta. Inicjatywa towarzyszy wystawie „Wokół nas morze ognia”, która opowiada o losach żydowskich cywilów podczas powstania w getcie.

Stella Fidelseid była polską biolożką żydowskiego pochodzenia. Podczas okupacji znalazła się w getcie warszawskim. Pracowała jako laborantka w szpitalu zakaźnym. Kiedy wybuchło powstanie, w kwietniu 1943 r., miała 26 lat. Przez kolejne kilka miesięcy ukrywała się w bunkrach przy ul. Wołyńskiej. Tam też urodziła syna, który po kilku dniach zmarł z głodu. Z getta uciekła w grudniu 1943 r. do Milanówka, gdzie ukrywała się do końca wojny. Zmarła w 2001 r.

Pozostały po niej wspomnienia z powstania spisane po wojnie. W latach 90. opowiedziała o nich też amerykańskiej Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii. To na podstawie tego wywiadu, który był prowadzony po portugalsku, muzealnicy z Polin wspólnie z agencją Saatchi & Saatchi zrekonstruowali jej głos i nagrali pamiętnik. A efekty ich pracy są niezwykłe, co potwierdza rodzina autorki. „Jej polska wersja brzmi zupełnie jak ona. Moja matka miała nawet wątpliwości, czy to była ona czy AI” – powiedziała Marina Wajnsztejn, wnuczka Stelli Fidelseid po wysłuchaniu nagrania.

Wspomnień możemy wysłuchać wyłącznie na terenie dawnego getta. Na pięciu warszawskich przystankach: Muranów 05, Nowolipie 03, Nowolipki 03, pl. Grzybowski 01 i Dzika 03 znajdują się plakaty z cytatami ze Stelli Fidelseid. Umieszczono na nich także kod QR, który odsyła nas do strony, na której znajdują się nagrania.

Historię Stelli Fidelseid możemy poznać także na wystawie „Wokół nas morze ognia” w Muzeum Polin. To pierwsza ekspozycja poświęcona losom żydowskich cywilów, z której dowiemy się, jak wyglądało codzienne życie w bunkrze, w czasie powstania. Oprócz Stelli Fidelseid bohaterami wystawy są także 17-letni Leon Najberg, który wrócił do getta, aby wziąć udział w powstaniu, czy Hena Kuczer, które w getcie straciła rodziców i 7 rodzeństwa.

Wspomnień Stelli Fidelseid można posłuchać na Muranowie do końca grudnia, a wystawę w Polin można zobaczyć do 8 stycznia.

Słowo Polskie za: Family News Service, 21 grudnia 2023 r.