Zamek w Tarnopolu. Zdjęcie z początku XX wieku. Wikipedia
Tarnopol. Miasto, dziedziczne domu Potockich nad bardzo wielkim stawem, wspaniałym zamkiem ozdobne.
Dla zasług i w zakonie i w kościele męża zapracowanego, i przy boku swoim hetmańskim teologa JX. Russyana ś. teologii doktora, JO. Stanisław Potocki, kasztelan krakowski, hetman w. Koronny, kościoł tu i klasztor dominikański wymurował. Fara murowana, liczne murowane tu są sklepy dla sławnych, które tu były, jarmarków.
Borki. Wieś, przedtym starostwo teraz dziedzictwo JP. Zalesk’ego, kawalera orderu ś. Stanisława.
Baworów. Wieś z murowanym domem, gniazdo domu i nazwiska JW. hrabiów Baworowskich.
Mikulińce. Miasto, niegdyś po Koniecpolskich domu xiążąt Lubomirskich, od których kupiła JO. Ludwika z hrabiów Mniszchów Potocka, kasztelanowa krakowska, hetmanowa w. Koronna, prawdziwa matka kościołów, duchownych, ubogich, wdów i sierot, i tutaj w mieście kościoł wymurowała i dom przy nim z nadaną fundacyą dla XX. Wincentynów, którzy straż parochii mieli, a nad miastem pałac wspaniały wystawiła i bratankowi swemu JW. hrabi Mniszchowi, grandmetrowi Galicyi, w dziedzictwo oddała.
Nastasów. Wieś bardzo osiadła; w kościele farnym tutejszym, sławny cudami jest obraz Matki Boskiej. Przy tym kościele była tu niegdyś rezydencya 00. Jezuitów missyonarzów.
Kopyczyńce. Wieś rozciągła, domu Morysonów.
Bohatkowce. Wieś niegdyś domu Potępskich, podkomorstwa halickich.
Denysów. Wieś domu wprzód Gidzińskich, teraz Poniatowskich.
Buczniow. Wieś wielka JW. hrabi Krasińskiego, oboźnego w. Koronnego, W cerkwi murowanej cudami słynie obraz Bogarodzicy.
Chodaczków. Karczma do Buczniowa. Tu się krzyżowe schodzą gościńce — lwowski, warszawski mimo Lwowa, podolski, wołyński, ukraiński, pokucki, i tędy wszystkie maże z solą pokucką idą. Sławne bywały miody chodaczkowskie.
Wiszniowczyk. Wieś, dziedziczna dawniej JW. Sołtyka, wprzód wiślickiego , potem sandomierskiego kasztelana, ojca dzisiejszego JW. wojewody sandomirskiego, który z żoną swoją Makowiecką, ostatnią z domu wielkiego Makowieckich, którzy monstrancyą sławną krakowską jezuicką drogiemi nasadzona klejnotami sprawili niegdyś, tu mieszkali.
Teraz ta wieś dziedziczna jest JW. hrabi Bąkowskiego.
W kościele tutejszym jest w wielkim ołtarzu cudowny obraz N Panny, a na boku obraz Pana Jezusa u słupa cudowny.
Zarwanica. Wieś, domu Miączyńskich, w cerkwi obraz Pana Jezusa cudami słynie.
Złotniki. Wieś, niegdyś JW Worcela, kasztelana halickiego, kawalera orderu ś. Stanisława.
Trembowla. Miasto, niegdyś powiatowe, grodowe; bywały tu sady grodzkie i akta. Fara tu drewniana bardzo nędzna, a probostwo bardzo bogate, było inkorporowane do kapituły lwowskiej, na intratę dla prezydentów trybunału lwowskiego. Całą ozdoba miasta tego kościoł i klasztor XX. Karmelitów, od JW. z Bekierskich baronowy Dulskiej, z racyi syna Karmelity, prześliczne w malowania, zwierciadła, boazerye kościoł ozdobiony.
Łoczniow. Wieś dziedziczna JW. Boronów Dulskich z pięknym domem i obszernym stawem.
Strusów. Tego miasta największy zaszczyt fabryka cybuchów zwanych strusowskie.
Chorostków. Wieś z pałacykiem bardzo wielka, JW. Maryanny z Potockich Bryłowy, niegdyś dziedzictwo jako i Strusow wyżej położony.
Niiborg. Wieś domu Borysławskich.
Janów. Niegdyś domu Boguszów dziedziczne; fabryką saletry sławne.
Tłuste. Miasteczko.
Wołuczyska. Miasto pograniczne nad rzeką Podhorce, dziedziczne JW. hrabi Moszynskiego, sekretarza w W. X, L, kawalera orderów polskich, największego teraz w Galicyi kapitalisty.
Olochowce. Wprzód domu Ogińskich miasto, potym JW. Wielohorskiego , exkuchmistrza W. X. L., teraz JW. hrabi Moszyńskiego.
Grzymałów. Miasto JO. z xiążąt Czartoryjskich , xieżny Lubomirskiej, marszałkowy w. Koronnej.
Skałat. Miasto, domu Tarłów hrabiów z Szczekarzewicz.
Zbaraż. Miasto z wielkiemi stawami, pałacem, i wspaniałym nadzwyczaj kościołem, w którym jest cudowny obraz ś. Antoniego i klasztorem XX. Bernardynów. Tę fabrykę wymurował JW. Potocki, wojewoda poznański. Zbaraż zaś miasto jako i całe xiestwo zbarazkie jest teraz przysądzone dziedzictwem domowi Potockim po wygranym w Wiedniu procesie z sukcesorami xiąiąt Zbaraskich.
Markopol. Miasto.
Jezierna. Miasteczko nad pięknym stawem z domem w okopach nad stawem, dziedziczne teraz JW. hrabi Starzeńskiego, starosty brańskiego.
Rzeki płyną w tym cyrkule: Podhorce , Strypa.
Obfituje ten cyrkuł w pasieki mnogie, miody, woski, w najurodzajniejsze grunty, w stawy wielkie i rybne, saletry, kamień do muru i na wapno, konopie, lny; płócien lnianych tu nie umieją robić jednak dobrych; lasów tu skąpo.
Drogi tu aby murowane były dla trudności osobliwie o materyały niektóre wszędzie, bardzo rzecz wątpliwa, wyprostowane jednak według plant approbowanych być mogą.
SP za: „Dokładny opis Królestw Galicji i Lodomerii wydanych we Lwowie nakładem Wojciecha Manieckiego w roku 1858”, 9 lipca 2023 r.
