Witold Pilecki jako członek drużyny harcerskiej w rosyjskim Orle, 1917. Fot. Wikipedia
O Witoldzie Pileckim większość z nas wie jako bohaterze polskiego podziemia, osobie, która dobrowolnie przedostała się na teren niemieckiego obozu Auschwitz, który został zamordowany przez wspierany przez stalinowskie władze polski reżim komunistyczny. Mało kto interesował się dzieciństwem i artystycznymi pasjami młodego Witolda. A tu też jest wiele ciekawego.
Witold Pilecki urodził się w Ołońcu w Karelii, miasteczku położonym w północno-zachodniej części Imperium Rosyjskiego. Pilecki pochodził z polskiej rodziny szlacheckiej pieczętującej się herbem Leliwa. Jego dziadek, Józef Pilecki, siedem lat spędził na zesłaniu na Syberii za udział w powstaniu styczniowym. Julian Pilecki, ojciec Witolda, po ukończeniu studiów w Petersburgu, przyjął posadę leśnika w Karelii, co było spowodowane represjami wobec Polaków na terenach wcielonych w XVIII wieku do Imperium Rosyjskiego.
Polacy w Rosji wówczas nie mogli obejmować posad odpowiadających ich wykształceniu. Po wstąpieniu w związek małżeński z Polką Ludwiką Osiecimską zamieszkali w Ołońcu. Tam urodziło im się pięcioro dzieci: Maria, Józef (zmarł w wieku 5 lat), Witold, Wanda i Jerzy. Jego siostra Maria Pilecka (1899–1991) została nauczycielką i bibliotekarką.
Od 1910 roku Pileccy mieszkali w Wilnie, gdzie Witold uczył się w szkole handlowej. Już przed I wojną światową wstąpił do zakazanego przez władze rosyjskie harcerstwa, gdzie w otoczeniu przełożonych (m.in. malarza Stanisław Jarockiego i Stanisława Kościałkowskiego) oraz rówieśników (m.in. braci Mackiewiczów) uczył się pierwszych zasad konspiracji.
Po wybuchu I wojny światowej i zajęciu w 1915 roku Wilna przez Niemców, Pilecki przeniósł się wraz z matką i rodzeństwem do majątku stryja w Hawryłkowie niedaleko Witebska.
Naukę kontynuował w Orle, gdzie po raz pierwszy zetknął się ze środowiskiem polskiej konspiracji politycznej, powiązanej z POW. Tam wszedł do Koła Polskiego. Według wspomnień Witolda Ferchmina Pilecki przyjechał do Orła w 1915 r. W tym mieście był zastępowym zastępu „Puhaczy” Pierwszej Orłowskiej Drużyny Harcerskiej im. księcia Józefa Poniatowskiego, której drużynowym był Józef Skwarnicki, ojciec poety Marka Skwarnickiego.
Następnie był przybocznym tej drużyny. W 1916 roku założył tam własną drużynę harcerską. W 1917 roku, po rewolucji lutowej, obaleniu caratu i powstaniu Rządu Tymczasowego harcerstwo polskie wyszło z podziemia.
W tych okolicznościach wiosną 1918 roku drużyna Pileckiego dokonała napadu na rosyjskie magazyny wojskowe pod Orłem, zaopatrując się w niezbędne mundury i broń celem przebicia się do I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego. Plan się nie powiódł, jednak dzięki rozluźnieniu frontu prawie wszyscy starsi harcerze, w tym Witold Pilecki, opuścili Rosję i przedostali się na tereny odradzającej się Polski. Pod koniec 1918 roku Pilecki wziął udział w walkach polskiej Samoobrony, która w dniu 31 grudnia wyparła Niemców z Wilna. Po nadejściu do Wilna Armii Czerwonej kontynuował walkę w partyzanckim „pułku paniczów” pod wodzą Jerzego Dąbrowskiego „Łupaszki”.
Maturę Witold Pilecki zdał w 1921 roku. Kontaktów z harcerstwem jednak nie stracił. Z raportu Komendy Harcerskiej w Kownie z 1919 r. wynika, że był drużynowym VIII drużyny im. Adama Mickiewicza w Wilnie.
W latach 1918–1921 służył w Wojsku Polskim, walczył podczas wojny z bolszewikami. Jako kawalerzysta brał udział w obronie Grodna. 5 sierpnia 1920 wstąpił do 211 pułku ułanów i w jego szeregach walczył w Bitwie Warszawskiej, bitwie w Puszczy Rudnickiej i jako ochotnik – w buncie Żeligowskiego. Dwukrotnie odznaczony został Krzyżem Walecznych. Po wojnie zdemobilizowany.
Pilecki w okresie młodości zaczynał także przygodę ze sztuką. W roku 1922 rozpoczął studia na Wydziale Rolnym na Uniwersytecie Poznańskim. W tym samym roku podjął studia na Uniwersytecie im. Stefana Batorego jako nadzwyczajny słuchacz Wydziału Sztuk Pięknych; po krótkim czasie naukę przerwał. Z tego okresu po dziś dzień w kościele parafialnym w Krupie położonym około 2 km na północny wschód od Sukurcz, gdzie w szkole pracowała żona Witolda, Maria Ostrowska, z którą ożenił się w 1931 roku wiszą dwa obrazy pędzla Witolda Pileckiego.
Sergij Porowczuk, za: Wikipedia, 29 maja 2023 r.
