Na Ukrainie w okresie niepodległości odnowiono kilka pomników Adama Mickiewicza. Znaczny wysiłek w tę sprawę włożyły polskie instytucje rządowe i pozarządowe, a szczególnie – Fundacja „Mosty”. 29 sierpnia w Zbarażu (obw. tarnopolski) odsłonięto kolejny pomnik polskiego ponadczasowego wieszcza rodem z Nowogródka (obecnie Białoruś). Tym razem był to odnowiony obelisk, który od czasu swojego stworzenia cztery razy był odsłaniany na nowo wskutek zniszczeń w różnych okresach historii Wschodniej Galicji.
Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się w historycznym miejscu – przed zamkiem Zbaraskich- Lubomirskich w miejscu, gdzie umieściły go po przeniesieniu z placu rynkowego radzieckie władze. W uroczystości wziął udział Ambasador RP na Ukrainie Henryk Litwin, Przewodniczący Tarnopolskiej Administracji Obwodowej Stepan Barna, mer Zbaraża Roman Polikrowskyj, prof. dr. hab. Janusz Smaza, mecenasi i prezesi organizacji polskich z Podola, Wołynia i Galicji Wschodniej, przedstawiciele ukraińskiej inteligencji oraz polskich i ukraińskich mediów.
– Ten pomnik pokazuje, że możemy wspólnie odtwarzać nasze dziedzictwo kulturowe. Cieszę się z tak licznej obecności na tej uroczystości Polaków z kraju i Ukrainy w Zbarażu, miejscowości, która zajmuje godne miejsce zarówno w świadomości Polaków i Ukraińców – powiedział przed symbolicznym odsłonięciem pomnika polskiego wieszcza Ambasador RP Henryk Litwin. Faktycznie oprócz przedstawicieli środowiska polskiego z terenów byłej II RP, do Zbaraża przyjechali także Polacy z Kijowa, Winnicy, Warszawy i nawet – z Bolesławca na Dolnym Śląsku.
– Opieramy się na wartościach, które łączą a nie dzielą ludzi – mówił profesor Smaza. – W tej kulturze jest nisza – kultura materialna. Od wielu lat badamy i odnawiamy tę kulturę. Szczególnie to dotyczy cmentarzy polskich cmentarzy i miejsc czynu zbrojnego, związanego z historią Rzeczypospolitej.
Profesor Szustakowski ze Stowarzyszenia Zbarażan w Polsce przypomniał zebranym życiorys Adama Mickiewicza i okoliczności powstania jego pomnika w Zbarażu. Następnie Ambasador Henryk Litwin razem z przewodniczącym Administracji Obwodowej Stepanem Barną dokonali odsłonięcia pomnika. Miejscowa młodzież recytowała fragment „Pana Tadeusza” i poezji Tarasa Szewczenki. Piosenkę „Szumi leszczyna” wykonał zespół seniorów z Bolesławca.
Po złożeniu kwiatów przez wszystkie delegacje przed odnowionym pomnikiem Adama Mickiewicza, na gości czekała konferencja na zamku w Zbarażu, poświęcona ochronie zabytków na terenie Ukrainy oraz zachwycająca wycieczka do Zborowa na polski cmentarz, gdzie Fundacja „Mosty” przy współpracy z polskim MSZ odnawia przedwojenną kaplicę WP, Hodowa, gdzie 9 miesięcy temu odnowiono pomnik polskiej husarii i Pomorzan – kolebki Sobieskich.
Informacja
Pomnik Adama Mickiewicza jest wykonany z piaskowca drobnoziarnistego. Od strony frontowej zachowało się pole wypełnione medalionem z podobizną poety. Poniżej znajdował się oryginalny napis z 1898 roku. Od tyłu pomnika tablica z odtworzonym polskim napisem z okresu międzywojennego, wg. stanu, który udało się odczytać latem 2015 roku. Ufundowany został przez polską społeczność Zbaraża w 1898 roku, w setną rocznicę urodzin poety.
Pomnik od początku istnienia znajdował się w rynku miasta. W latach 1919-1920 był niszczony. Pierwszy raz w czasie konfliktu polsko-ukraińskiego (lata 1918-1919), drugi raz w czasie wojny z bolszewikami w 1920 roku, kiedy ponownie wrzucono go do rzeki.
Po wyparciu bolszewików na wschód, wojsko polskie odnowiło postument i pomnik, który uroczyście odsłonięto w dniu 29 czerwca 1921 roku.
Po II wojnie światowej pomnik przeniesiono do Parku Miejskiego przy zamku w Zbarażu. Pomnik ponownie uległ częściowej rujnacji. Powierzchowny remont pomnika przeprowadzono dopiero w 1970 roku.
W 2015 roku konserwację pomnika z okazji 160. rocznicy śmierci Adama Mickiewicza i uporządkowanie terenu wokół pomnika przeprowadziła Fundacja MOSTY we współpracy z Narodowym Rezerwatem „Zamki Tarnopolszczyzny”, przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, Ambasady RP w Kijowie, Konsulatu Generalnego RP w Łucku, firmy Plastics Ukraina i Międzynarodowego Stowarzyszenia Przedsiębiorców Polskich na Ukrainie.
Renowację pomnika wykonali polscy konserwatorzy pod nadzorem prof. Janusza Smaży z warszawskiej ASP. Projekt aranżacji otoczenia pomnika wykonali przedstawiciele strony ukraińskiej.
Jerzy Wójcicki, 30.08.15 r.
{morfeo 948}
{youtube}{/youtube}
