28 marca w murach VII Apelacyjnego Sądu Administracyjnego w Winnicy, przy ulicy Sobornej (w tym budynku kiedyś mieścił się luksusowy hotel Savoy) otwarto wystawę „Archiwum Niepodległości. Dokumenty, które zmieniły historię”.
Wystawa będzie czynna od kwietnia do początku maja bieżącego roku. Można na niej zobaczyć reliktowe dokumenty, książki i mapy ilustrujące okres kształtowania się nowoczesnej państwowości ukraińskiej podczas rewolucji 1917-1921. Wśród nich znajdują się kopie ważnych aktów prawnych, które zbudowały podwaliny państwowości Ukraińskiej Republiki Ludowej.
Symboliczne jest to, że ekspozycja pojawiła się w charakterystycznym dla społeczności Winnicy gmachu – historycznym Hotelu Savoy, który w czasach tymczasowej stolicy Winnicy stał się siedzibą nowego ukraińskiego państwa i rządu. A nawet więcej – podczas międzypaństwowej wizyty przywódców Ukrainy i Polski 16 maja 1920 r. w Winnicy hotelowa restauracja „Savoy” gościła na honorowym obiedzie Symona Petlurę i Józefa Piłsudskiego.
Wystawa powstała dzięki współpracy kolekcjonera i prawnika Wołodymyra Pylypenki, prezesa VII Apelacyjnego Sądu Administracyjnego Witalija Kuźmyszyna, a także Muzeum Winnicy i Regionalnego Muzeum Wiedzy Lokalnej w Winnicy. Winnica stała się drugim po Kijowie miastem, w którym została ona pokazana. Wcześniej jej eksponaty były eksponowane w w gmachu Sądu Najwyższego w Kijowie i Sądu Konstytucyjnego Ukrainy.
Jakie zatem wyjątkowe rzeczy można zobaczyć na tej wystawie autorstwa zespołu Muzeum Winnicy? Przede wszystkim jest to oryginał Orderu Żelaznego Krzyża wydanie II – jedynego odznaczenia bojowego Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej, którym uhonorowano uczestników Pierwszej Kampanii Zimowej, zakupionego ze wspólnych środków z funduszy muzealnych w 2024 roku.
Wśród ulotek i dokumentów wyeksponowano plakat z wezwaniem do zaciągania się do szeregów „Wolnych Kozaków” (Winnica, 1918), ogłoszenie o mobilizacji do armii ukraińskiej komisarza obwodowego Tyrawskiego (Winnica, 1918) oraz rozkaz bracławskiego okręgowego szefa wojskowego z dnia 28 września 1919 r.
Szczególną uwagę przykuwa formularz z pismem wydziału prasowego Ministerstwa Spraw Żydowskich Ukraińskiej Ludowej Republiki Ukrainy z 1921 r., na którym zamiast drukowanego zwrotu „Wynnycja na Podolu” (oczywiście drukowano go w okresie stołecznym Winnicy w 1920 r.) na górze widniał atramentem „Tarniw” – miasto w południowej Polsce, gdzie w latach 1921–1923 działały struktury ukraińskiego rządu na wygnaniu.
Z unikalnych wydań epoki rewolucyjnej „Krótkiego moskiewsko-ukraińskiego słownika prawoznawstwa i administracji biznesowej” (Połtawa, 1918), podręczników „Metody rozwiązywania problemów arytmetycznych” (Winnica, 1919) i „Esej o historii elementarnej geometrii” (Winnica, 1920), a także kopia emigracji wojskowej ZURL zaprezentowano magazyn „Ukraiński Wędrowiec” z 1923 roku. Kopia Orderu Boskiej Liturgii Iwana Chryzostoma, wydrukowana w mieście Bar w 1922 roku, kiedy tereny Podola były już zajęte przez bolszewików, jest świadectwem dążeń Ukraińców do własnej duchowej niepodległości tamtej epoki.
Księgozbiór „Kampania zimowa” adiutanta Naczelnego Otamana Szymona Petlury Ołeksandra Docenki (Warszawa 1932), „Wojna ukraińsko-moskiewska 1920 roku w dokumentach” gen. Wołodymyra Salskiego (Warszawa 1933), „Ostatni akt tragedii Ukraińskiej Armii Galicyjskiej” Nikifora Hirniaka (USA, 1969) oraz zbiór “50. rocznica Kampanii Zimowej Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej” (Nowy Jork, 1973).
O. Fedoryshen, 25 kwietnia 2025 r.
Leave a Reply