Zniszczony kościół katolicki w Mańkowcach na Podolu niedaleko Baru
Na początku lutego 1945 roki władze w Moskwie rozesłała wszystkim swoim przedstawicielom w obwodach pismo instruujące ich o warunkach legalizacji organizacji religijnych.
Władze wymagały wówczas od wiernych: spisu członków „dwadcatki”, protokołów dotyczących wyboru komitetów parafialnych i komisji rewizyjnych. Jednak najważniejszym warunkiem dla uzyskania pozwolenia na prowadzenie działalności duszpasterskiej przez organizację religijną była obecność w niej kapłana skierowanego przez ośrodek administracji kościelnej.
Z tej też racji pełnomocnikom zabroniono dokonywania rejestracji organizacji religijnej, która nie miała stałego duszpasterza. Jednocześnie zastrzeżono, że „okres znalezienia stałego duszpasterza dla organizacji religijnej wynosi 3 miesiące, o czym uprzedza się przedstawicieli parafii i ostrzega, że w wypadku
niewypełnienia tego warunku parafia będzie rozwiązana”.
W praktyce jednak – jak relacjonował to swoim przełożonym w Moskwie i Kijowie pełnomocnik ds religii F. Czepurow – „wiele budynków kultu funkcjonowało bez rejestracji, ponieważ wierni uważali, że oni legalnie wykonują obrzędy religijne, powołując się przy tym na działalność innych wyznań. Odnosi się to do wierzących obywateli rzymskokatolickiego wyznania”.
Mimo to 15 listopada 1945 r. zastępca przewodniczącego Rds.KR w Moskwie – Sadowskij zalecił pełnomocnikowi zaprzestanie rejestracji parafii katolickich do chwili otrzymania dodatkowych instrukcji. Przekazał je dopiero w marcu 1946 r. zastępca przedstawiciela Rds.KR w Kijowie – Pietrow. Polecił on wówczas swemu podwładnemu – F. Czepurowowi: „istniejące na terytorium obwodu parafie katolickie, składające się w przeważającej większości z rodzimej ukraińskiej społeczności i korzystające w tym czasie z kościołów, bezwzględnie zarejestrować na ogólnych zasadach. Rejestracja parafii nie mającej do swej dyspozycji budynku modlitewnego (kościoła) powinna odbywać się tylko za zgodą Rds.KR, z jednoczesnym
wskazaniem odpowiedniego pomieszczenia dla modlitewnych spotkań”.
Decyzja ta w marcu 1946 r. nie była jednak na tyle jasna dla pełnomocnika, skoro prosił on swoich przełożonych o wyjaśnienie następujących wątpliwości:
a) czy można prowadzić rejestrację parafii katolickich bez obecności duszpasterzy, ponieważ takowych na terenie obwodu nie ma;
b) czy można rejestrować kapłanów, kiedy o to proszą, i jakie dokumenty należy uważać za uprawniające ich do uznania za przedstawicieli tego wyznania. W tym pytaniu chodzi mi – napisał pełnomocnik – po pierwsze: o nieobecność diecezjalnego centrum, do którego wcześniej należał obwód winnicki (Kamieniec Podolski); po drugie: czy uważać za prawnie dopuszczalne kierowanie księży przez żytomierskie centrum diecezjalne, na czele którego jest jakiś ksiądz, a mam na myśli to, że księdza wyznacza diecezja według swojego uznania;
c) czy można rejestrować jednego księdza dla prowadzenia działalności duszpasterskiej wśród wiernych przy wielu kościołach, konsultując to z nimi;
d) czy można na prośbę wiernych zezwalać na okresowe pełnienie posługi duszpasterskiej przy kościołach, w których nie ma stałego duszpasterza.Wobec tych wątpliwości trzeba pamiętać, że wierni należący do parafii Winnickiej, odwołując się w tym czasie do Rds.KR w Moskwie w sprawie bezprawnego zamknięcia ich kościoła, napisali wprost: „księża byli zmuszeni przez władze do opuszczenia terytorium obwodu winnickiego”.
Przewodniczący Rds.KR w Moskwie – Sadowskij w Instrukcji nr 3 z 29 kwietnia 1946 r. wyjaśnił swoim podwładnym, że „za faktycznie działającą wspólnotę należy uważać przede wszystkim taką, która ma specjalny budynek modlitewny (meczet, synagogę, kościół, cerkiew) lub pomieszczenie specjalnie przystosowane do celów modlitewnych. Ta wspólnota powinna mieć duszpasterza, stałą liczbę wiernych i sprawować regularnie liturgię od momentu powstania do chwili obecnej”.
Słowo Polskie z: STUDIA POLONIJNE, T. 23. Lublin 2002, KS. JÓZEF SZYMAŃSKI, 28 czerwca 2021 r.
Leave a Reply