Lwowska restauracja „Mons Pius” znajduje się w budynku, który przez lata był domem dla prowadzonego przez lwowskich Ormian banku o tej samej nazwie. Ów Bank pobożny niestety nie przetrwał czasu bolszewickiego, zamknięto go w roku 1940.
Na unikatowość ormiańskiego banku składały się jego średniowieczna proweniencja, 300-letnia historia nieprzerwanego działania od roku 1640 i tradycja dawnych banków pobożnych, które powstały w XV-XVII stuleciach w całej Europie staraniem ojców franciszkanów i na polecenie władz kościelnych. „Mons Pius” przeżył zmiany zachodzące w Galicji w wiekach XVII-XX, zmienił się z instytucji średniowiecznej we współczesny XX-wieczny zakład bankowy, stał się nieodłączną częścią lwowskiej archidiecezji ormiańskiej.
We Lwowie myśl o założeniu pobożnego banku przy katedrze łacińskiej w 1599 r. podał burmistrz Paweł Kampian, lecz realnie ten lombard rozpoczął swoją działalność dopiero w 1665 r. według rozporządzenia arcybiskupa Jana Tarnowskiego. Właściwym zarządcą zakładu było Bractwo Miłosierdzia. Jednak aktywnie bank ten działał niedługo i nie odegrał we Lwowie znacznej roli. Natomiast, jak pisze Bogdan Janusz: „Jedynie Ormianie potrafili pomysł banków włoskich owocnie przeszczepić na grunt lwowski i doprowadzić go do prawdziwego rozkwitu. Nie mogli się w tym względzie równać z nimi ani Polacy ze swym bankiem pobożnym przy katedrze, ani też Rusini z bractwem swoim”.
Ormianie założyli aż cztery banki przy swojej katedrze i wszystkie rozwijały się bardzo pomyślnie. 6 listopada 1715 arcybiskup Jan Tobiasz Augustynowicz zatwierdził statut tegoż bractwa p.w. Wniebowzięcia NMP i Ciała Chrystusa przy obrazie Matki Boskiej Jałowieckiej. Założycielem bractwa św. Trójcy był dyrektor sądów ormiańskich Mikołaj Der Zachariasiewicz zwany Aniołkiem. Jego popiersie znajduje się na terenie restauracji.
Słowo Polskie, fot. Redakcja, 12 sierpnia 2023 r.
