Perełka architektury przemysłowej w podwinnickiej Kordylówce

Kordylówka – wieś w powiecie winnickim, gmina Kalinówka, parafia rzymskokatolicka Janów. Miejscowość nad rzeką Konawą, o 33 wiorst od Winnicy, o 12 wiorst od Kalinówki, ma 1014 mk., 992 dziesięcin ziemi włościańskiej., 1700 dworskiej, 117 domów mieszkalnych. Cerkiew p. w. św. Dymitra ma 1159 parafian, W Kordylówce fabryka mączki cukrowej od r. 1840. Pałac. Kaczanowskich, dawniej Chołoniewskich.

Takie dość skąpe wiadomości można odnaleźć o Kordylówce (Корделівка: ukr.) w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i Krajów Słowiańskich z początku XX wieku.

Dzisiaj Kordylówka to niewielka miejscowość na trasie M21 między Winnicą a Berdyczowem, która zapamięta się podróżnym prawdopodobnie tylko dzięki pięknej przydrożnej wieży, gmachu byłej cukrowni oraz okazałej fabryce karmów dla zwierząt.

Podążając szlakiem przeczesywania źródeł internetowych można odnaleźć informację o niejakim Stefanie Stempkowskim, który po studiach na Politechnice w Rydze przyczynił się do zbudowania w Kordylówce cukrowni, jednej z pierwszych na Podolu i Kijowszczyźnie.
W innych źródłach możemy dowiedzieć się, że w latach 1912-1913 kordylowską cukrownię nabył Karol Jaroszyński, właściciel lub współwłaściciel ponad 50 innych cukrowni na Ukrainie.

Na jednym z portretów z 1838 roku w zbiorach polskich muzeów możemy odnaleźć rodzinę Kaczanowskich, właścicieli Kordylówki:

Kaczanowski Józef (ok. 1800-?), właściciel dóbr Kordelówka na Podolu. Kaczanowska Elżbieta (z domu Bohomolec) (1812-1884).
W opisie do portretu przeczytamy: „Para portretów małżonków Kaczanowskich. Józef Kaczanowski, herbu Ostoja, urodzony ok. 1800 r., właściciel dóbr Kordelówka na Podolu. W 1830 r. ożenił się z Elżbietą z Bohomolców, z którą miał troje dzieci: Mikołaja (przyjaciela Hauke Bosaka), Aleksandrę (późniejszą żonę Józefa Beyzyma) oraz Marię (urodzoną w 1834 r., późniejszą ukochaną żonę generała Józefa Hauke Bosaka, bohatera powstania styczniowego). Portret Kaczanowskiego z córką (według opisu na odwrocie z Aleksandrą), sygnowany (nieczytelnie) i datowany „1838”.

Wójt Kordylówki wspominając o historii zaznaczała, że nazwa tej miejscowości pochodzi od imienia niejakiej Kordelii, córki jednego z właścicieli wsi. Niestety żadnych potwierdzeń tego faktu nie odnaleziono.

Przepiękna wieża w Kordylówce swoim wdziękiem znacznie przewyższa winnicką, kalinowską oraz żytomierską wieże. Powstała ona prawdopodobnie w czasach Kaczanowskiego i Stempkowskiego i służyła jako wieża ciśnieniowa dla potrzeb cukrowni lub jej pracowników.

Redakcja, 2 października 2020 r.