Uroczystość ponownego odsłonięcia pomnika 49 osmańskich żołnierzy zmarłych wskutek obrażeń w w wojnie turecko-rosyjskiej w latach 1877-1878 odbyła się 28 września w podwinnickiej Strzyżawce.
Pomnik który przetrwał cudem w stercie gruzów przy ulicy Aleje w tej miejscowości został odnaleziony jeszcze w 2018 roku przez winnickiego krajoznawcę o pseudonimie Stoguno Cheval. Potem informacja dotarła do Henryka Grocholskiego, który mieszka w Warszawie i jest potomkiem w linii prostej Tadeusza Grocholskiego, byłego właściciela Strzyżawki, fundatora obelisku w 1881 roku. Fundacja Henryka oraz Mai Grocholskich sfinansowała renowację pomnika w odświeżonej postaci. Wspólnota azerbejdżańska zrzeszona w Winnicy przekazała pieniądze na posprzątanie terenu wokół pomnika oraz jego wybrukowanie. Konsulat Polski w Winnicy dołączył się do publikacji książki o historii Podola Wschodniego pod koniec XIX – początku XX wieku z perspektywy rodzin ziemiańskich tu mieszkajacych. Po pięciu latach od momentu znaleziska pamiątki z XIX wieku historyczna sprawiedliwość została odnowiona.
Na ponowne otwarcie pomnika przybyli przedstawiciele ambasad tureckiej i azerbejdżańskiej, władz lokalnych i regionalnych, działacze kultury oraz historycy na czele z głównym organizatorem przedsięwzięcia – Aleksander Fedoryszynym, dyrektorem Centrum Historii Winnicy, duchowieństwo rzymskokatolickie, prawosławne cerkwi ukraińskiej oraz muzułmański mufti.
Modlitwę w języku arabskim w intencji dusz zmarłych poprzedziły krótkie wystąpienia partnerów inicjatywy renowacji pomnika. Pan Henryk Grocholski wspomniał o 600-leciu relacji dyplomatycznych między Polską a Turcją, które obchodzono dwa lata temu. Oraz że jego pradziadek nie poddał się rosyjskim wpływom i do końca życia pozostawał wierny zasadom demokracji i szacunku do prawa samostanowienia narodu ukraińskiego i swojego rodzimego – polskiego.
Przedstawicielka ambasady tureckiej podkreśliła symboliczność napisu w języku staroosmańskim na pomniku. Oraz nawiązała do dzisiejszej ofiarnej walki żołnierzy ukraińskich z Rosjanami podobnie jak to odbywało sie 142 lat temu w wojnie turecko-rosyjskiej.
Szef Strzyżawskiej hromady Mychajło Demczenko podziękował inicjatorom za realizację pomysłu odnowienia pomnika tureckim żołnierzom oraz zadeklarował dalszą współpracę skierowaną na realizację projektów kulturalnych i atrakcyjnych turystycznie w Strzyżawce i okolicach.
Uroczystość zakończyła się rozmową przy kawie i herbacie w budynku Strzyżawskiej rady miejskiej oraz odwiedzinami kościoła katolickiego w tej miejscowości.
Redakcja, 28 września 2023 r.
