Ziemia Podolska kryje wiele tajemnic i pamiątek historycznych. To odnosi się także do twórców – poetów tej ziemi, chociażby do Tymona Zaborowskiego – „Wieszcza Miodoboru”, o którym po upływie prawie dwustu lat już prawie nikt nie pamięta.
Wspomina się go czasem w naukowych opracowaniach. Można go znaleźć w bibliografiach literatury polskiej i przewodnikach biograficznych. Natomiast trudno odnaleźć dziś jego utwory i poematy w Internecie a nawet w bibliotekach, chociaż przed stu laty jego twórczość przyrównywano niekiedy do twórczości Mickiewicza.
Tymon Zaborowski urodził się 18 kwietnia 1779 roku w Liczkowcach na Podolu. Syn zamożnego szlachcica Józefa i matki Julianny z domu hr. Szeptyckiej, kształcił się w Liceum Krzemienieckim. Zginął śmiercią tragiczną w nurtach rzeki Zbrucz 20 lub 28 marca 1828 roku.
Już od 1814 roku pisał okolicznościowe wiersze, będąc członkiem studenckiego Klubu Piśmienniczego w Liceum Krzemienieckim, między innymi wiersz w rocznicę imienin Tadeusza Czackiego po jego śmierci.
Przebywając w latach 1816–1818 w Warszawie, redagował część literacką w czasopiśmie „Ćwiczenia Naukowe” i umieścił w nich rozprawkę pt.: „O zewnętrznej budowie wiersza polskiego” oraz poemat historyczno-satyryczny „Klub piśmienniczy” Przełożył tragedię Woltera“Tankred” (wystawioną w Warszawie w 1817 roku) Wydał siedem pieśni poematu “rycerskiego” o Bolesławie Chrobrym pt.: „Zdobycie Kijowa” oraz dwie pieśni „Aniela” w „Ćwiczeniach Naukowych”.
Zniechęcony warszawską krytyką swoich utworów, wrócił do Liczkowiec. Tam powstały obok drobnych wierszy, przeważnie okolicznościowych: nieukończony poemat: „Bojan” (jego fragment był opublikowany w Ateneum w roku 1883), trzy nie wydane i nie wystawione dramaty („Bohdan Chmielnicki”; „Umwit”; „Tajemnica, czyli Borys i Olilwiana” – powstałe w latach 1822 – 1824) oraz najważniejsze jego dzieło – „Dumy podolskie za czasów panowania tureckiego w tej ziemi” (opublikowane w 2 tomie “Haliczanina” we Lwowie w 1830 roku).
Zaborowski był typowym poetą okresu przejściowego; zaczynał pod wpływem nauczycieli krzemienieckich jako klasyk. Swoje ówczesne credo poetyckie wypowiedział w poemacie: „Parnas we śnie”, opublikowanym w 1818 roku. Następnie przechodzi ewolucję, której sygnały widoczne są – mimo dominacji cech klasycystycznych – w „Zdobyciu Kijowa”. Próbował także przebrzmiałych konwencji w nieudanych dramatach, by w nielicznych lirykach osobistych z lat dwudziestych, m.in. „Wieszcz Miodoboru”, z którego wywodzi się jego poetycki „przydomek”, już wyraźnie zapowiadać romantyzm. Jest to widoczne w „Dumach podolskich” najdojrzalszym dziele Zaborowskiego, fabularnie powiązanym z nasyconymi liryzmem pieśniami. „Dumy” są w rzeczywistości zaszyfrowanym poematem politycznym, w którym walki polsko-tureckie końca XVII wieku służyły wyrażeniu smutku porozbiorowej niewoli i wezwaniu do walki o niepodległość. W całej swej twórczości Zaborowski jest silnie związany z ziemią rodzinną i przedstawionym romantycznie – pejzażem podolskim.
GK
Pieśń o Podolu (fragment Dumy XII)
“Rychlej na wiosnę zieloność odziewa
Silniej od grzmotów potrząsane drzewa;
Jak w ogniu bryła kruszcowego żwiru,
Gorejąc w złoto się zmienia,
Tak nasza ziemia z tego nieszczęść wiru
Wyjdzie nam – ziemią zbawienia.
Wolność w tem życiu jest udziałem nieba,
Aby ją zyskać, wznieść się do niej trzeba;
Potrzeba do niej miłość z mlekiem wyssać,
Jak orzeł z młodu w burzach się kołysać,
Jak on ramieniem wśród bojów zamętu
Przeciwne losy rozstrzygać.
Na widok śmierci patrzeć się bez wstrętu,
Na jej się tchnienie nie wzdrygać”…
Rękopis „Ody do Fortuny” Zaborowskiego
Ryś
Jakie były okoliczności Śmierci Poety?
W 20 lat po Jego śmierci wydobyto z dna rzeki właśnie w pobliżu wsi Liczkowce rzeźbę tzw. Światowida.