Kopiec Kościuszki z flagą ukraińską obok flag polskich zawieszoną z powrotem przez polskich samorządowców. Fot. FB
7 maja 1794 roku Tadeusz Kościuszko ogłosił w obozie pod Połańcem (obecnie część Krakowa) słynny Uniwersał w sprawie chłopskiej. Po perypetiach z flagą ukraińską na Kopcu Kościuszki warto przypomnieć znaczenie tego dokumentu, który pojawił się 67 lat wcześniej przed rosyjskim rozporządzeniem o uwłaszczeniu chłopów i 54 lata przed austriackim.
O tym, że Uniwersał Połaniecki był rewolucyjnym jak na te czasy świadczy to, że dla uczczenia pamięci o nim, w setną rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki usypano w Połańcu Kopiec Kościuszki.
Dokument zapowiadał zniesienie poddaństwa osobistego chłopów, przyznawał im prawo opuszczenia wsi po spełnieniu określonych warunków (wywiązanie się z obowiązków wobec pana, zawiadomienie komisji porządkowej o miejscu przesiedlenia), gwarantował im nieusuwalność z gruntu i zakazywał rugów. Ten akt prawny znosił poddaństwo osobiste chłopów, zapewniał ich nieusuwalność z gruntów ograniczał pańszczyznę na czas insurekcji oraz zawieszenie wykonania pańszczyzny chłopom powołanym do wojska.
Uniwersał przyznawał chłopom ograniczone prawo do dochodzenia swoich praw w sądach oraz wprowadzał urząd dozorcy, który był pierwszym w dziejach Polski urzędnikiem państwowym reprezentującym sprawy chłopskie, miał też dbać o przestrzeganie postanowień Uniwersału.
Z innej strony dokument ten miał na celu związanie ludności chłopskiej z powstaniem i świadczył o dalekowzroczności Kościuszki, który dostrzegał, że bez wolności wszystkich obywateli nie można mówić o niepodległości państwa.
Uniwersytet Połaniecki. Fot. Wikipedia
Dla pokrzepienia własnych słów czynem Kościuszko przez długi czas chodził w chłopskim ubraniu i nazywany był „Książem chłopów”. Nasiąknięty ideami równości człowieka, które zdobył podczas walki o wolność Stanów Zjednoczonych Kościuszko słynął jako człowiek szlachetny, obrońca uciśnionych, chłopów, Żydów, a także amerykańskich czarnych niewolników. Prezydent Thomas Jefferson miał powiedzieć o nim, że był „najczystszym spośród synów wolności”.
Ciekawostką jest także rusińsko-litewskie pochodzenie rodu Kościuszków. Tadeusz urodził się 4 lutego 1746 roku w Mereczowszczyźnie na Polesiu jako czwarte dziecko miecznika brzeskiego Ludwika Tadeusza, pułkownika regimentu buławy polnej litewskiej i Tekli Kościuszko, z domu Ratomskiej.
Ród Kościuszków wywodził się od Konstantego Fiodorowicza, nazywanego zdrobniale „Kostiuszką” będącego dworzaninem wielkoksiążęcym Aleksandra Jagiellończyka i Zygmunta I.
Imię to stało się po latach nazwiskiem rodowym. Zygmunt I Stary jako wielki książę litewski w 1509 roku w spisanym w języku ruskim przywileju nadał Konstantemu na własność majątek Siechnowicze. Miejsce to stało się gniazdem rodowym Kościuszków. Z czasem ród uległ polonizacji.
4 czerwca poseł z ramienia Konfederacji Grzegorz Braun zdjął flagę Ukrainy powiewająca na jednym z masztów na Kopcu Kościuszki w Krakowie. W trakcie zdejmowania flagi został uszkodzony maszt. Sprawa została zgłoszona przez Komitet Kopca Kościuszki na Policję.
Słowo Polskie, 7 czerwca 2024 r.
