10 lutego 1940 r. rozpoczęła się deportacja mieszkańców Tarnopolszczyzny w głąb ZSRS

Deportacja mieszkańców Sądowej Wiszni w 1941 r. w głąb ZSRS. Źródło: Roman Wójcicki

79 lat temu rozpoczęła się pierwsza masowa deportacja obywateli polskich w głąb Związku Sowieckiego. 10 lutego 1940 r. z Kolonii Sobótka w woj. Tarnopolskim do pracy w tajdze wyjechał pierwszy pociąg z mieszkańcami okupowanych przez bolszewików terenów.

W ramach pierwszej z czterech masowych deportacji obywateli polskich do północnych obwodów Rosji i na zachodnią Syberię wywieziono około 140 tys. ludzi. W czasie transportu deportowani umierali z zimna, głodu i wyczerpania.

Decyzję o deportacji wydała 5 grudnia 1939 r. Rada Komisarzy Ludowych. Przez następne dwa miesiące trwały przygotowania do jej przeprowadzenia, w czasie których sporządzano listy i prowadzono rozeznanie terenu.

Wywózka objęła chłopów, mieszkańców małych miasteczek, rodziny osadników wojskowych oraz pracowników służby leśnej. Jej przebieg nadzorował osobiście Wsiewołod Merkułow – zastępca szefa NKWD Ławrientija Berii.

Deportacja przeprowadzona przez NKWD 10 lutego 1940 r. odbyła się w straszliwych warunkach, które dla wielu były wyrokiem śmierci. W czasie jej realizacji temperatura dochodziła nawet do minus 40 st. C. Na spakowanie się wywożonym dawano od kilkudziesięciu do kilkunastu minut. Bywało i tak, że nie pozwalano zabrać ze sobą niczego.

Deportowanych przewożono w wagonach towarowych z zakratowanymi oknami, do których ładowano po 50 osób, a czasami więcej. Podróż na miejsce zsyłki trwała niekiedy nawet kilka tygodni. Warunki panujące w czasie transportu były przerażające, ludzie umierali z zimna, z głodu i wyczerpania.

Oprócz Polaków wywożono również Ukraińców i Białorusinów — głównie pracowników leśnych. Po dotarciu na miejsce zsyłki zesłańców czekała niewolnicza praca, nędza, choroby i głód.

Kolejne deportacje obywateli polskich przeprowadzono w kwietniu i czerwcu 1940 r. Ostatnią rozpoczęto w przededniu wojny niemiecko-sowieckiej pod koniec maja 1941 r.

W sumie według danych NKWD w czterech deportacjach zesłano około 330-340 tys. osób.

Wspólnie z III Rzeszą Związek Sowiecki zajął w 1939 r. obszar II RP o powierzchni ponad 190 tys. km kw. z ludnością liczącą ok. 13 mln osób.

Słowo Polskie na podstawie informacji PAP, 11 lutego 2019 r.