Zapomniany bohater wyzwolenia Winnicy od „pierwszych bolszewików”

W roku 2024 obchodzimy 105. rocznicę wyzwolenia Winnicy przez wojska ukraińskie od oddziałów „czerwonej” Rosji. W ramach wspólnej ofensywy Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej i Armii Halickiej przeciwko bolszewikom, której ostatecznym celem było odzyskanie kontroli nad Prawobrzeżną Ukrainą i Kijowem, i 10 sierpnia 1919 roku Winnica została wyzwolona.

Niezasłużenie zapomnianym bohaterem tej operacji, który znalazł ostateczne miejsce spoczynku w Winnicy, był pułkownik Mykoła Oleksandrowicz (? – 11.08.1919), zastępca dowódcy 16. Pułku Strzelców im. Petra Doroszenki 6. Dywizji Zgrupowania Zaporoskiego Armii URL. W winnickim dzienniku „Szlach” wydawanym przez stowarzyszenie „Proswita”, w numerze z 21 sierpnia 1919 r. znajduje się „Nekrolog” autorstwa Kuczerenki (prawdopodobnie towarzysza broni pułkownika).

Nekrolog opowiada o drodze życia zmarłego: urodził się we wsi Łopuszne (obecnie niedaleko Krzemieńca w obwodzie tarnopolskim), pobierał nauki w seminarium duchownym, rozpowszechniał zakazaną literaturę ukraińską, służył w armii carskiej podczas I wojny światowej i został ranny, był zaangażowany w proces ukrainizacji oddziałów i formowanie pułku Doroszenki, brał udział w walkach o Kijów z bolszewikami w styczniu 1918 r.

Przytoczmy szczegółowe okoliczności bohaterskiej śmierci ukraińskiego starszyny (jak wówczas nazywano oficerów):

„…W ostatnich bitwach o Winnicę Mykoła Oleksandrowicz, jako zastępca dowódcy pułku, wykazał się walecznością i determinacją w walce. Widząc, że siła wroga, prowadzącego upartą ofensywę, była kilkakrotnie większa, rzucił się do ataku z okrzykami „Chwała”, zdezorganizował w ten sposób szeregi bolszewików i zmusił ich do odwrotu na 2 wiorsty. Po wycofaniu się z lasu bolszewicy utworzyli kolumnę i zaczęli krzyczeć „Nie strzelajcie, towarzysze, swoi” i machać czapkami. Wszyscy zaczęli mieć wątpliwości, czy to rzeczywiście swoi, czy wrogowie. Pułkownik Oleksandrowicz podchodzi do bolszewików oddalonych o 10 kroków i pyta ich: „Towarzysze, którego pułku?” Kiedy okazało się, że są to bandy bolszewickie z 1 Pułku Podolskiego, bez broni rzucił się na jednego z bolszewików i odebrał mu karabin. Rozpoczęła się nierówna walka, w ciągu której pułkownik Oleksandrowicz zginął od kuli wroga. …”