W latach 1917-1918 w krakowskim „Czasie” ukazały się artykuły o zalążkach gimnazjum polskiego w Winnicy na Podolu wschodnim a także o ogónym rozwoju oświaty polskiej na terenach Ukrainy w tym okresie. Publikujemy je w całości z podaniem źródła:
Z początkiem roku szkolnego 1917-1918 otworzone będzie w Winnicy gimnazjum polskie dla młodzieży płci obojga z językiem wykładowym polskim. Na początek mieć ono będzie klasę wstępną i cztery niższe. Miodzież przyjmowana będzie na podstawie świadectw zakładów naukowych, w których dotychczas kształciła z dodatkiem egzaminu z języka polskiego, historii i geografii Polski.
Obowiązki kierownika pedagogicznego szkoły obejmuje p. Stanisław Thomas.
Rozpoczęcie roku szkolnego w dniu 14 sierpnia starego stylu zamierzone.
Wyżej wymienioną szkołę polską zakładu dla użytku i społeczeństwa polskiego na Rusi niżej podpisany biorąc na siebie odpowiedzialność za wszelkie koszty urządzenia i prowadzenia szkoły do chwili, gdy społeczeństwo nasze w osobach dobranego kuratorium szkoły nie zapewni jej należnego bytu i dopóki szkoła z wpisowego oraz z odsetek od złożonych dla niej funduszy sama utrzymywać się nie będzie mogła.
Gdy tylko okoliczności będą po temu, gmach szkolny w odpowiednim miejscu założony będzie z internatem dla chłopców. Do tej chwili wypadnie pomieścić szkolę w budynku najętym, więc może nie zupełnie dogodnym.
Zyskamy jednak na czasie, każdy rok opóżnienia, więcej szkody naszej sprawie narodowej przynieść może, niż czasowe niedogodności w samym prowadzeniu szkoły zachodu przyczyną. W tel myśli o wyrozumiałość proszę tych wszystkich, którzy z danym zapoczątkowaniem blilższą styczność mieć będą. Zdzisław Grocholski. […]
Również średnie szkolnictwo rozkwita w całym kraju, Niema już większego miasta które by nie miało polskiego gimnazjum. Nawet w małych miasteczkach jak Antoniny lub Satanów powstały szkoły średnie, w dalekiej od granic Rzeczypospolitej Odessie polskie gimnazjum 8-klasowe jest tak przepełnione, że we wszystkich klasach trzeba otwierać równoległe oddziały.
I tutaj także trzeba walczyć z brakiem nauczycieli i podręczników. Ale silna wolna pokona najcięższe przeszkody i polskie szkoły średnie doszły już do liczby 80. Nie wszystkie są pełne ale co roku powstawać będą cztery klasy.
Zakłady te powstają wyłącznie z prywatnej inicjatywy i to albo przy pomocy zrzeszeń albo dzięki ofiarności jednostek.
Gimnazjum w Antoninach utrzymuje hr. Józef Potocki, gimnazjum winnickie zawdzięcza swój byt hr. Zdzisławowi Grocholskiemu. Inne mają swoje własne komitety. Szkołami ludowymi opiekuje się polska Macierz szkolna, która siecią swoich oddziałow objęła Wołyń, podole i właściwą Ukrainę. I wszędzie rozwoja niezmiernie ożywioną i pożyteczną działalność.
Uwiecznieniem gmachu polskiej oświaty ma być z czasem polski uniwersytet w Kijowie. Na razie powołano tam kursy uniwersyteckie, które starszą młodzież zaznamiają z polską nauką i kulturą.
Słowo Polskie za: dr Tomasz Stańczuk, Różanka nad Bugiem na podstawie Przedruku z „Dziennika Kijowskiego” w krakowskim „Czasie” z lat 1917-1918, fot. Polona, 11 lutego 2025 r.
Leave a Reply