Fot. poliart
Czy zdajemy sobie sprawę z tego, że o historii katolickiego kościoła mogą nam opowiedzieć takie źródła jak opisy kościołów, klasztorów, zwane wizytacjami.
Cóż to za dokumenty? Wizytacje (od łac. visitatio) jako praktyki zwiedzania kościelnych zwierzchników swoich wiernych w celu kontroli, pilnowania wspólnoty kościelnej, znane już w pierwszych stuleciach chrześcijaństwa. We wczesnym średniowieczu takie praktyki były kontynuowane. Jednak ordynarnie zostały wprowadzone po Soborze Trydenckim z r. 1563.
Generalnie wizytacje dzielone są na biskupie i dziekańskie. W praktyce ostatnie odbywały się raz do roku, a biskupie raz na kilka lat. Wizytacje były nie tylko zwykłym sprawdzeniem stanu kościołów, klasztorów. W przypadku wizytacji biskupiej była to wielka parafialna uroczystość. W trakcie pobytu biskupa przeprowadzano szczegółowe spisywania całej posiadłości majątku parafii jak podstawy dokumentacji wizytacyjnej. Czym ona była pod względem praktycznym? Zawierała kilka roździałów.
Wymienię tylko najważniejsze informacje. Pierwszym był opis parafii pod kątem nazwy miejscowości, odległości od sąsiadujących miast i wsi, to znaczy rozpisane położenie geograficzne parafii, wyzwanie kościoła, przytoczona krótka historia jego powstania, zanotowane imiona patronów-założycieli. Zaznaczano elementy krajobrazu: lasy, rzeki, lany, charakterystyka gruntu. Wymieniano wszystko, w co był wyposażony kościół, klasztor, z jakiego materiału powstały ich budowle.
Znajdujemy opisy wnętrz, naczyń, ubrań (a nawet ich kolorów), bibliotek klasztornych. Poznajemy imiona i nazwiska braci zakonnych, ich sylwetki.
Wychodząc z uniwersalnego charakteru takiego źródła, można mówić o takich dokumentach, jak o swoistej encyklopedii życia parafii, jej autoportrecie. Wizytacje to są mikrohistorie poszczególnych wspólnot parafialnych, które do dnia dzisiejszego zachowane są w archiwach ukraińskich i dotyczą przeważnie okresu XVIII-XX w. A to oznacza, że napisanie, uzmysłowienie historii kościoła rzymsko-katolickiego na Ukrainie, zwłaszcza pod kątem genealogii, geografii historycznej, architektury, historii gospodarczej, umysłowej jeszcze czeka na swego wnikliwego badacza.
Vitaliy Perkun, 6 sierpnia 2024 r.
