Uroczystości z okazji 650-lecia założenia diecezji katolickiej na Wołyniu

27 kwietnia 2025 r. w katedrze p.w. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Łucku z udziałem hierarchów Kościoła katolickiego, przedstawicieli władz obwodowych i miejskich oraz korpusu dyplomatyczno-konsularnego odbyły się uroczystości z okazji 650-lecia założenia diecezji katolickiej na Wołyniu, 600-lecia przeniesienia stolicy biskupiej do Łucka, a także stulecia podziału diecezji łucko-żytomierskiej i utworzenia odrębnej diecezji łuckiej.

W 1375 została powołana rzymskokatolicka diecezja włodzimierska, a ok. 1404 diecezja łucka. Obie diecezje połączono w roku 1425.

Słowo Polskie przygotowało krótki wykaz najważniejszych dat w historii kościoła rzymskokatolickiego na terenach Wołynia aż do zniesienia diecezji przez carycę Katarzynę II aż do wznowienia jej przez Papieża Jana Pawła II w 1996 roku.

1225 – pierwsze misje oo. dominikanów w Łucku.
1375 – powstanie arcybiskupstwa halickiego i przyznanie kościołowi we Włodzimierzu praw katedralnych
15 czerwca 1390 – król Jagiełło ufundował dla dominikanów kościół i klasztor pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Łucku, uposażając go wsią Horodnica koło Dubna
ok. 1404 – z inicjatywy wielkiego księcia litewskiego Witolda zostaje erygowana diecezja łucka
19 grudnia 1425 – połączenie diecezji łuckiej i włodzimierskiej
1427 – przeniesienie stolicy diecezji do Łucka; wybudowanie w Łucku drewnianej katedry pw. Trójcy Świętej
1604 – założenie Kolegium Jezuitów w Łucku
1639 – konsekracja kościoła pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Łucku (późniejszej katedry)
1712 – założenie przez bp Aleksandra Benedykta Wyhowskiego seminarium duchownego w Łucku
1749 – koronacja cudownego obrazu Matki Bożej w kościele Dominikanów w Łucku
1773 – koronacja cudownego obrazu Matki Bożej Poczajowskiej
1778 – koronacja cudownego obrazu Matki Bożej Latyczowskiej
15 sierpnia 1779 – bp Franciszek Komornicki koronował papieskimi koronami cudowny obraz Matki Bożej w Międzyrzeczu Ostrogskim
5 września 1781 – pożar katedry łuckiej
1787 – ks. bp Feliks Paweł Turski podnosi pojezuicki kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Łucku do rangi katedry
1798 1795 – zniesienie diecezji łuckiej przez carycę Katarzynę II
1798 – połączenie diecezji łuckiej z diecezją żytomierską; utworzona przez papieża Piusa VI diecezja łucko-żytomierska podlegała metropolii mohylowskiej
1867 – przekazanie biskupom łucko-żytomierskim przez Stolicę Apostolską administracji nad diecezją kamieniecką
1918–1921 – wskrzeszenie diecezji kamienieckiej i ponowna jej utrata
28 października 1925 – diecezja łucka ponownie odrębną diecezją – bullą „Vixdum Poloniae” papież Pius XI ustalił nowy podział diecezji w Polsce – diecezja łucka została odłączona od żytomierskiej i poddana metropolii lwowskiej, jej nowym ordynariuszem został ks. bp Adolf Piotr Szelążek
1927 – synod diecezji łuckiej (pierwszy po 200 latach) – ustalone zostało prawo partykularne i program pracy duszpasterskiej dla Wołynia
14 grudnia 1927 – papież Pius XI ustanowił św. Teresę od Dzieciątka Jezus patronką diecezji łuckiej
1929 – sprowadzenie do Rożyszcz cudownego obrazu Pana Jezusa Miłosiernego z Tarnorudy
1930 – sprowadzenie z Warszawy do Lubomla cudownego obrazu Matki Bożej Latyczowskiej
1931 – otwarcie Papieskiego Seminarium Wschodniego w Dubnie (zob. Neounia na Wołyniu)
1933 – otwarcie instytutu dla przeszkolenia przystępujących do jedności z Kościołem katolickim duchownych prawosławnych (w ramach neounii)
1936 – utworzenie przez bpa Adolfa P. Szelążka Zgromadzenia Sióstr Św. Teresy od Dzieciątka Jezus (Terezjanki)
1943 – Masowe mordy ludności polskiej na Wołyniu, zginęło kilkadziesiąt tysięcy ludzi, w tym 17 księży (80% parafii zostało zniszczonych)
1944–1947 – przymusowe wysiedlenia Polaków z Wołynia za Bug – kolejna fala represji w stosunku do Kościoła rzymskokatolickiego
II wojna światowa przyniosła diecezji łuckiej ogromne straty. Na 260 księży sprawujących posługę na początku wojny, w latach 1939–1945 zginęło 55, w tym 18 w wyniku represji sowieckich, 17 w wyniku zbrodni niemieckich; także 17 księży i zakonników zabili nacjonaliści ukraińscy; trzej księża zginęli z innych przyczyn. Drugie tyle księży było poszkodowanych w inny sposób. 23 sierpnia 1945 roku w sprawozdaniu przeznaczonym dla Stolicy Apostolskiej kanclerz kurii ks. Jan Szych stwierdził, że „w diecezji łuckiej nie ma katolików”. Jako powody podał zbrodnie sowieckie, niemieckie i nacjonalistów ukraińskich, deportacje do ZSRR, wywózki na roboty do Niemiec oraz przymusowe wysiedlenia ludności polskiej[1].
3 stycznia 1945 – uwięzienie przez NKWD bpa Adolfa P. Szelążka
15 maja 1946 – zwolnienie z więzienia w Kijowie bp. Adolfa P. Szelążka i deportacja do Polski
9 lutego 1950 – na wygnaniu w Polsce (Zamek Bierzgłowski koło Torunia[2]) zmarł bp Adolf Piotr Szelążek, ostatni przedwojenny ordynariusz łucki
1958–1959–1962 – zamknięcie ostatnich czynnych kościołów w Równem, Ostrogu i Korcu
3 grudnia 1974 – w Karagandzie zmarł Sługa Boży ks. Władysław Bukowiński, w latach 1939–1945 proboszcz katedry łuckiej
17 września 1977 – we Lwowie umiera Sługa Boży o. Serafin Kaszuba OFM Cap., duszpasterz na Wołyniu w latach 1940–1958
15 grudnia 1980 – otwarcie Muzeum Ateizmu w katedrze łuckiej
12 listopada 1989 – ks. Antoni Andruszczyszyn odprawia pierwszą mszę św. w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Ostrogu
23 września 1990 – pierwsza msza św. w kaplicy w katedrze łuckiej obok czynnej jeszcze ekspozycji Muzeum Ateizmu
16 stycznia 1991 – wznowienie działalności metropolii lwowskiej – metropolitą został ks. prof. abp Marian Jaworski; diecezja łucka wchodzi w skład archidiecezji lwowskiej
31 marca 1991 – poświęcenie katedry w Łucku przez ks. bp. Rafała Kiernickiego OFM Conv.
24 grudnia 1992 – uroczystości ekumeniczne w katedrze łuckiej z udziałem kapłanów obrządku greckokatolickiego i z Kościoła prawosławnego
18 maja 1996 – papież Jan Paweł II odnawia diecezję łucką – administratorem apostolskim diecezji został mianowany metropolita lwowski ks. prof. abp Marian Jaworski
25 marca 1998 – Marcjan Trofimiak mianowany pierwszym ordynariuszem po wznowieniu diecezji
18 sierpnia 2002 – papież Jan Paweł II beatyfikuje dwóch wielkich synów ziemi wołyńskiej, abpa Zygmunta Szczęsnego Felińskiego i ks. Jana Beyzyma.