Obwód winnicki może pochwalić się wielonarodowościowym składem ludności. Wg ogólnoukraińskiego spisu, przeprowadzonego w 2001 roku, na jego terenie mieszka prawie 90 tyś. przedstawicieli 106 narodowości. W perspektywie 25 lat można uważać, że ta liczba jest znacznie zaniżona, sądząc z zainteresowania wielu mieszkańców obwodu swoim polskim i innym pochodzeniem.
Na drugim miejscu pod względem liczby za Ukraińcami wg spisu z 2001 r. są Rosjanie – 67,5 tyś. Osób (3,8 proc.). Po nich – Polacy – 3,7 tyś. Osób (0,2 proc.), Białorusini – 3,1 tyś. Osób (0,17 proc), Żydzi 3,0 tyś. Osób (0,16 proc.) i inni. Ponadto, w miejscowości Mikołajówka w rejonie koziatyńskim mieszka około 200 osób czeskiego pochodzenia, potomków kolonizatorów z Czech w XIX w.
Stanem na 1 października 2015 roku w obwodzie zarejestrowano 80 organizacji społecznych, reprezentujących 19 wspólnot narodowych, większość z nich stanowią polskie – 27 organizacji oraz żydowskie – 17. Romskich towarzystw zarejestrowano 6, rosyjskich – 5, asyryjskich – 4, azerbejdżańskich – 3, niemieckich –3, białoruskich – 2; po jednym ormiańskie, gagauskie, greckie, gruzińskie, łemkowskie, litewskie, mołdawskie, czeskie, krymsko-tatarskie, turecko-karakałpackie oraz jedna Obwodowa Rada Przedstawicieli Mniejszości Narodowych.
W celu zaspokojenia językowo-edukacyjnych potrzeb mniejszości narodowych oraz nauki języków mniejszości narodowych w obwodzie funkcjonuje sieć punktów nauczania języka mniejszości. Wśród nauczanych w 2014/2015 roku szkolnym języków, jest język rosyjski, polski, czeski, hebrajski. Języka rosyjskiego jako przedmiotu uczy się w 592 szkołach 38 612 uczniów, fakultatywnie – w 117 szkołach – 5 368 uczniów. Języka polskiego jako przedmiotu w 15 szkołach uczy się 1175 uczniów, fakultatywnie – w 15 szkołach 769 uczniów. Języka czeskiego uczy się 25 uczniów w mikołajowskiej szkole powiatu koziatyńskiego. Hebrajskiego uczy się 21 uczniów w zespole szkół edukacyjno-wychowawczym „Or Menachem – Winnica” oraz 20 dzieci na zajęciach szkółki niedzielnej, działającej przy obwodowym oddziale agencji żydowskiej „Sochnut Ukraina”.
Co roku organizowane są olimpiady obwodowe z języka polskiego i rosyjskiego wśród uczniów 7—11 klas szkół ogólnokształcących stowarzyszeń narodowościowo-kulturalnych obwodu.
Na bazie uczelni „Winnicka Akademia Edukacji Nieprzerwanej” działa wydział metodyki nauczania języka i literatury ukraińskiej, języków mniejszości narodowych i literatury obcej, gdzie organizowane są seminaria i ćwiczenia praktyczne, konferencje dla nauczycieli języka polskiego i rosyjskiego, na których omawia się zagadnienia, dot. materiałów edukacyjno-metodycznych i dydaktycznych, kształcenia nauczycieli języków narodowych.
Przy wsparciu władz obwodowych i lokalnych organizowane są przedsięwzięcia o charakterze kulturalnym i edukacyjnym, które sprzyjają harmonizacji relacji międzyetnicznych. Tradycyjnie odbywa się już festiwal sztuki kultur narodowych „My wszyscy dziećmi twymi, Ukraino!”; obwodowy konkurs zespołów twórczych mniejszości narodowych i grup etnicznych obwodu winnickiego „Podolskie barwy”; festiwal kultury polskiej „Łączmy się, radujmy się, śpiewajmy!”; święto literacko-artystyczne „Języki różne, jedna dusza”, z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego w ramach obchodów Dnia Pisma Słowiańskiego.
W 2015 roku na bazie obwodowej uniwersalnej biblioteki naukowej im. Timiriaziewa kontynuowano realizacje projektu Klubu Rodzinnego Czasu Wolnego i Rozwoju „Rodynne soncekoło”, który ma na celu zaprezentowanie młodzieży szkolnej i akademickiej w Winnicy ze zwyczajami i tradycjami rodzinnymi mniejszości narodowych.
W skali obwodowej wspiera się kulturalne projekty w zakresie kultury tradycyjnej, wśród których szczególne miejsce posiadają wyprawy folklorystyczno-etnograficzne, badania naukowe, konferencje naukowo-praktyczne oraz publikacja prac naukowych na temat folkloru, etnografii, historii i kultury różnych narodów.
Ponadto przedstawiciele mniejszości narodowych mają możliwość prowadzić działalność wydawniczą oraz prezentować swoje projekty kulturalno-artystyczne i programy językowo-edukacyjne. Tak więc, w języku polskim raz na miesiąc wydawana jest gazeta „Słowo Polskie”, która przedstawia życie i działalność polskiej społeczności w obwodzie winnickim, żytomierskim i chmielnickim. W Berszadziu dwa razy miesięcznie w języku ukraińskim ukazuje się gazeta „Szabat”, która przedstawia wydarzenia z życia społeczności żydowskiej, siedem drukowanych zasobów masowego przekazu jest w języku rosyjskim.
Drukowane obwodowe i komunalne media dość rozlegle przedstawiają życie mniejszości narodowych obwodu. Ukazują się materiały o działalności stowarzyszeń społecznych i narodowościowo-kulturalnych, informujące o ich odrodzeniu duchowym i kulturowym.
Reportaże o życiu i działalności mniejszości narodowych w obwodzie pojawiają się również na antenie obwodowej telewizji i radia, m. in. w takich programach tematycznych:
-„Dalecy i bliscy” – w eterze Telewizji Obwodowej „Wintera” raz na miesiąc, program trwa 20 min. Ponadto w tym programie od marca 2015 roku wprowadzono dziesięciominutową rubrykę o dziedzictwie historycznym, kulturze i tradycjach polskiej społeczności obwodu winnickiego w języku polskim z ukraińskimi napisami;
– „Jedyna rodzina” – dwa razy w miesiącu, piętnastominutowa audycja radiowa o życiu mniejszości narodowych na antenie radia obwodowego;
– program telewizyjny „Krajanie”;
– audycja radiowa „Pod jednym dachem, na jednej ziemi”.
Szeroko przedstawiane są tematy, interesujące mniejszości narodowe w kulturologiczno-etnograficznych programach telewizyjnych „Dywocwity” i „Poznajmy się”.
Oprócz tego przedstawiciele mniejszości narodowych stale biorą udział w obwodowych i miejskich programach telewizyjnych i radiowych.
W artykule wykorzystano fragment wykładu zastępcy kierownika departamentu ds mniejszości narodowych i religii w Winnickiej Administracji Obwodowej, tłumaczenie: Irena Rudnicka, 21.10.15 r.
