Świątynie obrządku wschodniego w Kamieńcu Podolskim

ук

Cerkiew św. Trójcy w Kamieńcu Podolskim. Fot. md-ukraine

Cerkiew św. Trójcy przy klasztorze w Kamieńcu tejże nazwy należy do najstarszych świątyń obrządku wschodniego.

Najdawniejsze wiadomości o niej sięgają końca XVI w. (erekcja w r. 1582). Była to z początku katedra wschodniego obrządku i rządził nią namiestnik oficjał lwowskiego biskupa wschodniego. Turcy przerobili ją na meczet dla Mustafy-Baszy.

W roku 1737 zamieszkali w klasztorze bazylianie, w r. 1750 urządzono przy klasztorze szkolę teologiczną, a od roku 1705 klasztor prawosławny. Architektura cerkwi — treflowa, właściwa cerkwiom XVI w. Wejście z podwórza z zachodniej strony, od wązkiego Troickiego zanikli.

Na froncie — wieża dwupiętrowa, przez którą wchodzi się do świątyni. Nad środkową nawą — kopuła drewniana, wzniesiona w połowie XIX wieku. W środkowej nawie — ołtarz, w bocznych mniejszych — chóry dla śpiewaków. Z lewej strony, przy wejściu, wewnątrz są schody na dzwoniec.

Na górze, w bocznym domu klasztornego z prawej strony podwórza, od wejścia z ulicy Troicklej, jest jeszcze druga tzw. „ciepła” cerkiew, pod wezwaniem św. Aitoniego i Teodozego Peczerskich.

Budynki klasztorne wznieśli bazylianie w r. 1745 na miejscu starych.

Naprzeciw cerkwi św. Trójcy wznosi się gmach poczty i telegrafu, a z lewej strony placu Troickiego — hotel „Bell-vue”, wzniesiony w r. 1875 przez Dwernicką, wdowę po synu jenerała, na miejscu domostwa Lachowieckich, w którem mieszkał poeta Maurycy Gosławski (1802-1839).

Przy zaułku Troickim, zwanym przedtem ulicą Kantorską, od kantoru Ginzburga, finansisty, zmarłego w r. 1878 w Paryżu, a dawniej — ulicy św. Trójcy) znajduje się po lewej stronie dawny pałac Starżyńskich, wybudowany przez Kajetana Starzyńskiego, marszałka podolskiego w początku XIX w.

Mieszkał w nim w trzecim dziesiątku zeszłego wieku znany poeta Stach z Zamiechowa — Stanisław Starzyński (urodź, w r. 1785, zm. we Lwowie w 1855 r.). Charakterystyczny ten dworek potentata podolskiego dziś należy do Kuźmenki.

Obok — stara kamienica Nr 13, w ścianie której nad oknem od ulicy była tablica z napisem po rusku: „BOŻE TOBI XBALA”. Dalej — domostwo Nr 15, dziś należące do Wajnbauma. Do połowy XIX w. był tu zajazd Sardego.

Słowo Polskie za: Prusiewicz, Aleksander (1878-1941), Kamieniec Podolski : szkic historyczny, Polona, 1915, 2 stycznia 2024 r.