Ważnym źródłem dla badań demograficznych oraz genealogicznych są księgi spowiedzi. Instytut spowiedzi znany już od pierwszych stuleci Chrześcijaństwa. Ale dopiero po IV Soborze Laterańskim w r. 1215 wszedł obowiązek każdego wiernego raz do roku odbyć spowiedź u duchownego. A nawet utrwalić fakt spowiedzi i przystąpienia do Komunii św. w specjalnej księdze!
Czy korzystały rosyjskie władze okupacyjne z analizy takich ksiąg spowiedzi? Też całkiem możliwe. Ale z innej strony prowadzenie podobnych statystyk mogło świadczyć o dużym znaczeniu kościoła rzymskokatolickiego na życie lokalnych wspólnot mieszkańców. Oraz na znaczenie sakramentów świętych dla Polaków mieszkających na terenie zaboru rosyjskiego.
W państwowych archiwach ukraińskich zachowały się liczne księgi spowiedzi kościoła katolickiego z okresu XIX i początku XX w. Takie księgi miały szereg rubryk. W pierwszej rubryce zaznaczano numer dworu, w drugiej rubryce wpisywano liczby osób męskiej, a w trzeciej – żeńskiej płci. Najbardziej informatywna trzecia rubryka zawierała tytuły miejscowości oraz imiona i nazwiska męża, żony, a także imiona ich dzieci. Kolejna rubryka wykazywała wiek osób płci męskiej i żeńskiej. Ostatnie trzy rubryki dotyczyły ewidencji osób, którzy: byli na spowiedzi i przyjęli komunie; którzy byli tylko na spowiedzi; którzy nie byli na spowiedzi.
Bardzo często przy imionach i nazwiskach gospodarzy lub mieszkających w tym domu rodzeństw, zaznaczano ich status cywilny: wdowiec/ wdowa/ dziewica/kawaler. Rodziny niektórych były wielkie: oprócz dzieci także mieszkały pod jednym dachem bracia i siostry gospodarza i gospodyni, ewentualnie inni krewni. Na podstawie takich danych można zbadać struktury rodzin. Jeżeli małżonek/małżonka, np, prawosławny/ prawosławna, to widzimy wpis: żona pra[wosławna], mąż praw[osławny], i z tego tytułu osoba innego wyznania nie znajdowała się na kartach tych dokumentów. Badając księgę spowiedzi parafii Murafskiej (diecezja Łucko-Żytomierska) za rok 1895 r. (spisana po rosyjsku) zwróciłem uwagę, że ostatnie trzy rubryki w ogóle nie zostały wypełnione, bez jakiegokolwiek wyjaśnienia ze strony dziekana, który pieczętował spisy swoim urzędniczym znakiem. Czy ż by w danym przypadku chodziło po prostu o dane dt. tylko ewidencji ludności parafialnej?
Leave a Reply