Dojście bolszewików do władzy w Rosji (1917) i porażka Ukraińców w walce o niepodległość spowodowały negatywne zmiany w życiu wspólnoty polskiej w Charkowie. Z drugiej strony, po ogłoszeniu niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej (11 listopada 1918 r.) wielu miejscowych Polaków powróciło do historycznej Polski. Z kolei na Ukrainie nowy rząd radziecki zaciekle walczył z wierzącymi, kapłanami i ogólnie Kościołem.
Księży charkowskich również czekał tragiczny los. W tym sensie typowa jest biografia ks. Wincentego Ilgina – przeora parafii rzymskokatolickiej w Charkowie w latach 1919–1926. W 1926 roku został aresztowany pod zarzutem „wykonywania obrzędów religijnych bez uprzedniej rejestracji tej działalności w urzędzie państwowym, przechowywania nielegalnej literatury, wręczania łapówek pracownikom instytucji sowieckich, agitacji antyradzieckiej”. Urząd specjalny uznał ks. Ilgina „elementem społecznie niebezpiecznym”, wskutek czego ten kapłan został wysłany do Butyrki w Moskwie, a stamtąd do obozu na Wyspach Sołowieckich (1927–1929). Następnie ks. Ilgin przebywał na wygnaniu w obwodzie archangielskim. Na początku 1933 r. został zwolniony i pozwolono mu osiedlić się w Kałudze. We wrześniu tegoż roku ks. Ilgin wyjechał na Litwę na podstawie porozumienia radziecko-litewskiego dotyczącego wymiany więźniami politycznymi. Niedługo potem były duszpasterz charkowskiej wspólnoty rzymskokatolickiej przeniósł się do Polski, zamieszkał w Warszawie, gdzie zmarł w 1937 r. Jego następcą, ks. Leonard
Gaszyński został rozstrzelany w 1937 roku w wieku 70 lat wraz z 12 parafianami charkowskimi. W tym samym roku władze radzieckie nakazały rozstrzelać cały personel “Domu Polskiego” (24 osoby).
Należy zauważyć, że wsparcie ze strony Ambasady / Konsulatu Rzeczypospolitej Polskiej odegrało bardzo ważną rolę w życiu kościoła w Charkowie w latach 1920-1930. To właśnie dzięki takiej pomocy, która często miała charakter tajny, świątynia charkowska mogła zbyt długo funkcjonować i została jednej z ostatnio zamkniętych w państwie sowieckim. Władze lokalne podjęły odpowiednią decyzję w 1940 r. W tym samym czasie parafia rzymskokatolicka w Charkowie została zlikwidowana. Budynek dawnej świątyni przekazano Państwowemu Teatrowi im. Tarasa Szewczenki w Charkowie (obecnie – Teatr Dramatyczny im. Tarasa Szewczenki w Charkowie).
Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny wznowiła swoją działalność podczas okupacji niemieckiej w latach 1941–1943. Większość nabożeństw prowadzili kapelani włoscy. Po ponownej okupacji Charkowa przez wojska radzieckie świątynię zamknęto. W 1947 r. budynek kościoła przekazano Obwodowej Dyrekcji Kina. Wewnętrzna przestrzeń gmachu została przebudowana według nowych potrzeb – w celu przechowywania starych taśm filmowych. W środku postawiono nowe ściany, budynek podzielili na dwa piętra. W pobliżu jego pojawiają się warsztaty i garaże.
Podczas „odwilży” chruszczowowskiej niektórzy niesprawiedliwie uwięzieni przedstawiciele charkowskiej wspólnoty rzymskokatolickiej zostali zrehabilitowani (pośmiertnie).
Wspólnota rzymskokatolicka w Charkowie zaczęła odradzać się tylko pod koniec 1990 roku, w epoce wielkich przemian społeczno-politycznych w ZSRS. Wierzący, głównie Polacy, modlili się w pobliżu kościoła o przyszłą parafię i powrót świątyni. W dniu 7 stycznia 1991 r. na schodach kościoła odbyła się pierwsza od wielu lat msza święta, prowadzona przez ks. Jurija Ziemińskiego, wikariusza z kijowskiej parafii Podwyższenia Krzyża Pańskiego. W tym samym roku przeprowadzono proces rejestracji wspólnoty rzymskokatolickiej w Charkowie i rozpoczęto przekazanie jej kościoła. W połowie lat 2000 zakończono renowację zewnętrzną i wewnętrzną charkowskiej Katedry Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny czyli usuwanie przeróbek dokonanych w czasach sowieckich.
Leave a Reply