Fot. zpc
Podkamień. Miasto, domu hrabiów Cetnérów dziedziczne. Na dole nad miastem kośćmi i klasztor XX. Dominikanów, w którym cudowny obraz Matki Boskiej rzymskiemi koronami koronowany.
Tam przy kościele na skale samorodnej wydrążona stopa, w której ludzie tysiącami czerpają wodę; luboć znizkąd nie ma przychodu, nigdy nie wysycha i nie ma odchodu.
Klasztor wspaniały generalny, w którym bywał nowicyat, i wszystkie nauki. Zakonne osoby po zakończonych professoryi przez długie lata pracach, tu się doktorowały, równie jako i w klasztorze lwowskim niegdyś generalnym. Tu był ufundowany konwikt dla szlachty za staraniem JX. Russyana i od familii jegoż; a przeto wielu ze szlachty edukowanej w tym konwikcie habit i życie zakonne przyjmowało.
Z tej góry patrzącym sie, miły czym widok daleki prospekt, osobliwie widać w granicach polskich klasztor poczajowski, JXX. Bazylianów, który jest mieszkaniem generała ich zakonu, gdy z ruskiej prowincyj obrany, i cerkiew wspaniała, w której koronowany obraz cudowny N. Panny. — Daje się stąd widzieć miasto Kozin hrabiów Tarnowskich; zamek na wysokiej górze krzemienieckiej ; pałac także Wiszniowieckich, klóry był zaszczycony bytnością Stanisława Augusta króla polskiego i wielkich xiążąt rossyjskich, dziedziczny JW. Michała hrabi Wandalina Mniszcha marszałka w. Koronnego, który i sam urodzony będąc z matki, zrodzonej z xieżniczki Wiszniowieckiej, która krew tron polski zaszczycała, pojął też za żonę rodzoną króla panującego w Polszczę siostrzenicę. Pan w literaturze nie tylko się kochający ale i pracowity, wsławiony od siebie wydaną historyą życia Kazimierza Wielkiego, króla polskiego. Ten pan prawdziwie na ministra utworzony, trzeci z wielkiego domu hrabiów Wandalinów Mniszchów, marszałkowską królestwa polskiego piastuje laskę. Oraz nie już zamek, bo zdemoliowany, ale górę zamkową widać nad miastem Lwowem.
Strumiłowa Kamionka. Miasteczko, w lesie nad Bugiem na trakcie do Żółkwi, obfituje w węgorze.
Toporów. Miasteczko z kościołem drewnianym i piękną kępą; dziedziczne JW. Czackiego, przeszłego podczaszego Koronnego.
Załoźce. Miasto przedtym domu Potockich, teraz JW. Ronikiera czesnika W. X. L., kawalera orderu ś. Stanisława ; zamkiem arcywspaniałym mieszkalnym niegdyś JO. Potockiego, kasztelana krakowskiego, hetmana w. Koronnego, potym i syna jegoż JW. wojewody poznańskiego, stawem
wielkim oblanym, kościołem wielkim wspaniałym, kościołem i klasztorem XX. Augustyanów ozdobne.
Sasów. Miasto w lasach xiążąt Radziwiłów.
Złoczów. Miasto, domu xiążąt Radziwiłów w summie zastawnej zalicytowane na dziedzictwo od JO. xiecia Kazimierza Sapiehy, generała artyleryi W. X. L. — To miasto między obmurowanemi wałami, zamkiem mieszkalnym niekiedy od króla Jana ozdobione nad wielkim stawem ; także wspaniałym kościołem farnym, długą ciągłą ulicą domów nacyi ormiańskiej, kupców z wołami i końmi, i drewnianym parafialnym ich kościołem, murowanemi dwoma cerkwiami i kościołem z klasztorem i ogrodem XX. Reformatów. Jest tu za miastem w lesie klasztorek XX. Bazylianów.
W zamku tutejszym więźniowie tatarscy i tureccy zawsze bywali lokowani.
Pieniaki. Wieś, z pałacem murowanym JW. Hrabi Antoniego Bilskiego, łowczego nadwornego Koronnego, kawalera orderów polskich.
Zborów. Miasto, tegoż pana dziedziczne nad Strypą rzeką. Sławne to miasto wielu potyczkami z Tatarami, Kozakami w historyach polskich i z Turkami, liczne też mogiły w okolicach tych widzieć się dają. Przez tego też JW. hrabi Bilskiego kościół tu przed lat 30 z ciosu wymurowany, z napisem zewnątrz pod gzymsem złotemi literami, iż gościńcem popod kościoł idącym, przejeżdżający czytać mogą : „O! vos omnes qui transitis per viam, honoráte, gloriscate Mariam” ; — której obraz laskami tu słynie.
SP za: „Dokładny opis Królestw Galicji i Lodomerii wydanych we Lwowie nakładem Wojciecha Manieckiego w roku 1858”, 4 lipca 2023 r.
