Kamienica polskich filantropów w sercu Winnicy

Wśród winnickich zabytków architektury o znaczeniu lokalnym ważne miejsce zajmuje tzw. “Dom Łazowskich”. Ta kamienica znana jest także jako “Dom Giedroyciów”. Ale tak naprawdę właścicielami był ktoś inny.

Położony w samym sercu Winnicy budynek składa się obecnie z ośmiu mieszkań. A szef lokalnej spółdzielni mieszkaniowej z dumą opowiada, że operatorów filmowych widziano tu nie raz.

Na początku XX wieku ta ulica nosiła nazwę była Prorizna. Kamienica powstała w 1913 roku, a przedstawiciele słynnego litewskiego rodu książęcego Giedroyciów nie byli jego właścicielami, a jedynie najemcami. Dom ten należał do przedstawicieli polskiej rodziny Łazowskich.

Grzegorz Łazowski po otrzymaniu dyplomu medycznego, zdecydował się przenieść na Podole i rozpocząć praktykę lekarską. Początkowo leczył rodziny polskiej magnaterii, w tym Potockich. Ale gdy tylko udało mu się zaoszczędzić wystarczająco dużo pieniędzy, udał się do Winnicy i kupił dwie sąsiadujące ze sobą działki w centrum miasta.

Grzegorz Łazowski, podobnie jak Mykoła Pirogow, bezpłatnie leczył biednych mieszkańców, którzy zwracali się do niego po pomoc medyczną. Tą samą drogą poszedł jeden z jego synów, Józef. Po pracy lekarskiej w obwodzie kijowskim postanowił on wrócić do Winnicy, gdzie najpierw zostaje lekarzem powiatowym, a następnie otwiera prywatną praktykę. Zwykli mieszkańcy Winnicy bardzo go lubili. Bo często bezpłatnie leczył biednych.

Narodowość czy status społeczny pacjenta nie miały znaczenia dla Józefa Łazowskiego. Ponadto był wówczas znaną osobą publiczną w mieście i przewodniczącym Miejskiej Dumy. Na koniec XIX w. majątek Łazowskich w Winnicy liczył siedem hektarów. Dziś jest to ścisłe centrum miasta. Sto lat temu tutaj był ogromny sad i park z alejami lipowymi i różami, zaroślami jałowca i dzikiej wiśni. Pomiędzy nimi stały 4 domy, w jednym z nich mieszkała rodzina Łazowskich. Był duży, bo miał 9 sypialni, a w sumie ponad 20 pomieszczeń mieszkalnych i gospodarczych. Doktor Łazowski często przyjmował tu pacjentów.

W 1899 roku Józef zmarł na skutek ogólnego zakażenia krwi, którego nabawił się podczas badania pacjentów. A żona Bronisława pozostała z ośmiorgiem dzieci. Zmarły mąż nie zgromadził majątku, tylko domy i ziemia. Kiedy więc na początku nowego stulecia w Winnicy zaprojektowano ulicę Prorizna, która miała przechodzić przez majątek Łazowskich, Dlatego ziemię podzielono na mniejsze działki, a przed przewrotem bolszewickim właściwie wszystkie działki sprzedano.

Posiadłość Łazowskich stopniowo popadała w ruinę. Dlatego w 1913 r. w jej miejscu zbudowano nowy dom, który później nazwano “domem Giedroyciów”. Ale używano go przez bardzo krótki okres – ślad po Łazowskich w pismach winnickich zaginął jeszcze przed latami dwudziestymi XX wieku. Sam budynek również ulegał zmianom poprzez przebudowę w różnych latach. Jednak detale głównej fasady w stylu neoromańskim nadal przyciągają wzrok przechodniów.

Słowo Polskie za: Visit Vinnytsia, 28 lipca 2024 r.