Niemiecki Dom Ludowy w Czerniowcach. Fot. Wikipedia
Czerniowce to miasto stołeczne Bukowiny, byłej prowincji austriackiej. Leży na wyżynie 220 metrów na prawym brzegu Prutu malowniczo rozmieszczone. Stare Czerniowce składały się z czterech przedmieść: Kaliczanka, Klokuczka, Horecza i Rosz.
Przed austriackim zajęciem Bukowiny Czerniowce były bardzo mało znaczącym miasteczkiem. Stolicą bowiem Multan było wtedy, gdy Czerniowce do niej należały, dziś podupadłe miasto Suczawa.
W dziejach polskich wspominane są Czarnowce (u Miechowity), jako jedno z miasteczek multańskich przedniej szych, które Mikołaj Kamieniecki, kasztelan krakowski i wielki hetman koronny, w roku 1509 spustoszył, wtargnąwszy do Multan z rozkazu Zygmunta I, by pomścić „ludzi rycerskich, które był w Trembowli Bohdan, hospodar wołoski, pojmał, i w Podhajcach siekierą ścinać kazał. Gdy ujrzał ich ten hetman, pamięci wiecznej godny, płakał, a wzywając Pana Boga za pomoc, pomścić się obiecał. Czego i dokazał. Kogalniczan, historyk wołoski, wspomina o utarczce Szwedów pod Axelem G-ylenbrokiem, przeciw Rossyanom pod dowództwem Krapotkina w r. 1707, gdzie się pierwsi poddali.
Podczas zajęcia przez Austrię, miasto było drewniane i dopiero od roku 1786 murować się zaczęło. O szybkości wzrostu tego miasta świadczy przybytek ludności, która od roku 1830 z liczby 6,800 doszła do końca XIX wieku do przeszło 34,000 dusz.
Rząd austryicki uczynił Czerniowce wolnem miastem i stolicą Bukowiny. Miały tu siedzibę władze naczelne prowincji, która w różnych zmianach administracyjnych bywa na przemiany, to osobną prowincją od roku 1773 do 1786, to obwodem należącym do Galicji.
Rząd prowincji przemieniony był znowu na władzę obwodową, z kreishauptmanera (Kreisvosteher) na czele. Stał się siedzibą władz wszystkich oddziałów administracyi: finansowej, górniczej, budowniczej i innych; sądu pierwszej instancyi, sądu śledczego dla sądów powiatowych w Czerniowcach, Kocmanie, Sadagórze, Stanestiu i Zastawnej, sądu handlowego i wekslowego, komendy wojskowej, izby handlowej i magistratu czyli władzy komunalnej.
Miał tu siedzibę swoją także biskup dyzunicki, podlegający metropolicie karłowickiemu, seminaryum i szkoła teologiczna dla dyzunitów.
Główne szkoły które działały to przed końcem XIX wieku: gimnazjum wyższe o klasach 8, przemienione z dawnego gimnazjm o 6 klasach i filozoficznego instytutu, szkoła położnicza ze szpitalem dla położnic, szkoła realna, szkoły główne (normalne) niemiecka i wołoska, konwikt rządowy dla chłopców i dziewcząt, oraz 1875 r. założony uniwersytet, z językiem wykładowym niemieckim (miał w r. 1877-8 słuchaczy 179).
Towarzystwa: ku zbadaniu kraju czyli geograficzno- etnograficzne i gospodarskie i towarzystwo dobroczynności. Kwitł tu przemysł i handel, do czego się głównie przyczynia znaczna ilość osiadłych tu od niedawna Niemców, a dawniej jeszcze Ormian i Żydów.
Miasto bardzo zamożne i zamieszkałe przez rozmaite narodowości, których rzadko gdzie znalezć taką rozmaitość jak w Czerniowcach; podobnie ma się rzecz co do wyznań religijnych.
Dawniej mieszkało tu bardzo wiele znakomitych rodzin mołdawskich i wołoskich, chroniących się do Czerniowiec w czasie niepokojów. Długi czas też przeważał tu żywioł wołoski i ruski, później wzięła górę w światlejszych warstwach towarzystwa niemczyzna, która zwolna zaczyna polskiemu żywiołowi ustępować miejsca.
W 1864 roku wychodziło tu pismo polskie „Bratek” a roku 1869 pismo „Ogniwo”.
W Czerniowcach urodził się znany mineralog polski Alth i znany muzyk Karol Mikuli. Parafia grecka unicka liczy 3850 wiernych. Najliczniejsza jest parafia dyzunicka a sobór grecki nowy jest najwspanialszym w mieście budynkiem.
Parafia ewangelicka augsburska, od roku 1797 ukonstytuowana, liczy dusz 1600 z filiałami: Hliboka i Alexanderhof. Kościół ewangelicki w Czerniowcach wzniesiony w r. 1847-49.
Domów mieszkalnych Czerniowce liczyły 3550. Przemysł i handel dość rozwinięte dzięki środkom komunikacyjnym. Była tu stacja lwowsko-czerniowiecko-jasskiej, między Sadągórą a Kuczurmare, z dwoma dworcami, jeden o 266, drugi o 272 kilometrów ode Lwowa.
Na rzece Prucie most kratowy. Czerniowce łączyły się traktami pocztowymi z Czortkowem (92 kil.) oraz Nowosielicą rosyjską (36 kil.).
W Czerniowcach w 1823 r. odbył się ostatni zjazd Aleksandra I z Franciszkiem I.
Słowo Polskie za: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I, 11 listopada 2023 r.
Leave a Reply