160 lat temu na Wschodnim Podolu urodził się Władysław Horodecki. Historie jego największych dzieł

Byłe kasyno w Otwocku zaprojektowane przez podolskiego architektę Władysława Horodeckiego. Fot Wikipedia

Wojna na Ukrainie przyćmiła nieco potrzebę upamiętnienia Władysława Horodeckiego w 160. rocznicę jego urodzin. Leszek Dezydery Władysław Horodecki urodził się 4 czerwca 1863 roku w Szołudkach koło Niemirowa na Podolu. Był niekwestionowanym autorytetem w dziedzinie architektury, przedsiębiorcą i mecenasem.

Spuścizna Horodeckiego kojarzona jest przeważnie z Kijowem. Najciekawsze jego projekty to budynek Narodowego Muzeum Sztuki Ukrainy zbudowany w latach 1897–1899, kościół św. Mikołaja z lat 1899–1909 w stylu neogotyckim, kienesa karaimska z 1900 r., dom z chimerami w Kijowie, mauzoleum Potockich w Pieczerze, wieża ciśnień w Piotrkowie Trybunalskim, kasyno w Otwocku, pałac szacha i dworzec kolejowy w Teheranie, odnowiony pałac Wiśniowieckich i Mniszchów w Wiśniowcu na Tarnopolszczyźnie.

Na łamach Słowa Polskiego spróbujemy pokazać historie jego projektów architektonicznych zrealizowanych na terenach II RP i daleko poza granicami ówczesnej Polski.

Kasyno oficerskie w Otwocku przez lata dwudziestolecia międzywojennego funkcjonowało jako ośrodek życia towarzyskiego i kulturalnego w okolicy. Obecnie mieści się w nim Liceum Ogólnokształcące im. Gałczyńskiego. Szkoła funkcjonuje tu od 1946 roku.

W celu wybudowania budynku kasyna ówczesne władze Otwocka zaciągnęły w 1926 pożyczkę w wysokości 1350 tysięcy złotych. Projekt przygotował architekt Władysław Leszek Horodecki. Budowę rozpoczęto w 1927, ukończono około 1933. Władze Warszawy nie zgodziły się jednak na użytkowanie gmachu jako miejsca do rozgrywania gier hazardowych. Jednym z powodów tej decyzji mogła być nieprzychylność opinii publicznej oraz szereg niechętnych pomysłowi artykułów prasowych, a także ujawnione w tym czasie afery gospodarcze z udziałem wielu znanych osób w Otwocku, w tym dzierżawcy budynku Gustawa Pojsela.

Kasyno w Otwocku zaprojektowane przez Horodeckiego cieszyło się dużą popularnością wśród warszawiaków. Mimo to przynosiło poważne straty finansowe. Istnieje dokumentacja filmowa budynku z czasów przedwojennych. W 1935 na schodach zewnętrznych nakręcono tu bowiem kilka początkowych scen z filmu „Manewry miłosne” z Tolą Mankiewiczówną i Aleksandrem Żabczyńskim w rolach głównych. Na planie budynek pełnił rolę kasyna oficerskiego.

W okresie okupacji niemieckiej gmach funkcjonował jako dom żołnierski, gdzie Niemcy spędzali czas wolny od szkoleń poprzedzających wysłanie ich na front. Po wycofaniu się wojska z budynku zabrano wszystkie wartościowe rzeczy. Po wkroczeniu Armii Czerwonej budynek był wykorzystywany przez Resort Bezpieczeństwa Publicznego, m.in. przetrzymywano w nim aresztowanych żołnierzy polskiego Podziemia. W 1946 do gmachu zostało przeniesione Miejskie Gimnazjum Koedukacyjne, obecnie – Liceum Ogólnokształcące im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Otwocku. W 1978 r. budynek został uznany za zabytek drugiej klasy i tym samym objęty ochroną konserwatorską.

Słowo Polskie, 31 października 2023 r.