5 grudnia w Humaniu poświęcono odsłonięty 21 listopada pomnik Iwanowi Goncie i Maksymowi Żeleźniakowi – hajdamakom, którzy w 1768-1769 roku stali na czele rebelii zbrojnej, która objęła znaczną część Prawobrzeżnej Ukrainy.
Ofiarami powstania, w podżeganie którego prawdopodobnie zamieszana była Rosja, stali się tysiące niewinnych Żydów, Polaków i unitów (protoplastów cerkwi grecko-katolickiej).
Kamień węgielny pod pomnik został wmurowany jeszcze w czasach komunizmu – w 1968 r., lecz z różnych powodów budowę pomnika wówczas nie rozpoczęto.
Sponsorami budowy pomnika wystąpili miejscowi biznesmeni. W dniu, kiedy metropolita cerkwi prawosławnej kijowskiego patriarchatu poświęcił pomnik, w Humaniu odbyła się procesja z udziałem środowiska ukraińskich nacjonalistów (Prawy Sektor, UNA-UNSO) i mieszkańców Humania, w której wzięło udział ponad tysiąc osób.
W domniemaniu opinii Polaków i Żydów, Gonta i Żeleźniak są współorganizatorami sprawcami rzezi w Humaniu, która miała miejsce w 1768 r., podczas której zginęło od 5 do 18 tys. Żydów, Polaków i unitów. Hajdamacy nie oszczędzali ani kobiet, ani dzieci. Podczas koliszczyzny na Prawobrzeżu w latach 1768-69 z rąk rebeliantów zginęło od 100 do 200 tys. ludzi.
Na zamówienie browaru „Lwowskie piwo”, który należy do koncernu Carlsberg, w 2009 r. wyprodukowano reklamę, w której gloryfikowano kozaków, wieszających na jednej szubienicy Żyda, Polaka i psa z podpisem „Żyd, Lach i sobaka – wse wira odnaka”. Ta reklama napotkała sprzeciw środowiska polskiego, polscy dyplomaci i inteligencja oficjalnie poprosili ukraińską stronę o sprostowanie.
Gospodarka Humania w dużej mierze zależy od Chasydów – żydowskich pielgrzymów, którzy co roku tłumnie przylatują do Humania świętować Nowy Rok (Rosz ha-Szana).
Słowo Polskie, 10.12.15 r.
