Jednym z najważniejszych problemów współczesnej neurologii jest profilaktyka, rozpoznawanie oraz leczenie udarów mózgowych.
Udar mózgu – to gwałtowny neurologiczny deficyt, określony niedokrwieniem albo wylewem krwi do mózgu. Ostry udar mózgu jest jednym z głównych czynników zachorowalności i śmiertelności w świecie. Wysoka częstość choroby determinuje poważne skutki ekonomiczne jak dla otoczenia pacjenta, tak i dla państwa.
W świecie corocznie odnotowują 17 mln. udarów mózgu. 5,7 mln. pacjentów umiera w jego wyniku. Średnio, każde dwie sekundy rejestrowany jest nowy udar mózgu, każde 4 godziny jeden człowiek umiera od tej dolegliwości. Warto zaznaczyć, że zachorowalność na udar mózgu w krajach z wysokim poziomem dochodu obniża się, za ostatnie 2 lata – o 40%, a w krajach z niskim i średnim poziomem dochodu rośnie.
W latach 1990-2010 ilość udarów mózgu u ludzi w młodym i średnim wieku (20-64 lat) wzrosła o 25%, śmiertelność – o 36%, niepełnosprawnośc – o 73%.
Taka sama smutna statystyka dotyczy Ukrainy, gdzie co roku rejestrojowanych jest 110 -120 tys. nowych wypadków udarów mózgu i w przybliżeniu 40 tys. śmierci od udaru mózgu rocznie. W 27% wypadków udar mózgu powtarza się u tej samej osoby. Średni wiek pierwszego udaru mózgu w naszym kraju wynosi 62-64 lat, co powtarza sytuację w krajach z wysokim poziomem dochodów sprzed 8 – 12 lat.
U 80% chorych, którzy przeżyli udar mózgu, obserwowany jest ten czy inny stopień ograniczeń w życiu powszednim.
Tylko 20% chorych, którzy przeżyli udar mózgu, powracają do pracy, 60% – zostają inwalidami, 20% – potrzebują stałej postronnej opieki.
Przebłyskiem przemiany sytuacji na lepsze może być doniesienie we właściwym czasie społeczności odpowiedniej informacji co do pierwszych oznak udaru mózgu, okazania pierwszej pomocy pacjentom z ostrym naruszeniem mózgowego krwiobiegu.
Możliwością polepszania jakości okazania pomocy pacjentom z ostrym naruszeniem mózgowego krwiobiegu może stać się stworzenie oddziałów leczenia urazów mózgu, gdzie pomoc takim osobom byłaby okazywana zgodnie z nowoczesnymi europejskimi rekomendacjami.
Wczesna identyfikacja mózgowej katastrofy jest pierwszym krokiem udanego leczenia. Nie zważając na negatywne skutki udaru mózgu dla samego pacjenta, jego bliskich i społeczeństwa na ogół, znaczna ilość ludzi nie ma wyobraźni o pierwszych przejawach udaru mózgu i o koniecznych działaniach przy obecności pierwszych oznak choroby mózgu. Wspomnimy wyraz naszego ziomka – lekarza i uczonego Mikołaja Pirogowa: „Przyszłość należy do medycyny zapobiegawczej”.
Ważnie znać czynniki ryzyka udaru mózgu.
Nadciśnienie – najbardziej rozpowszechniony czynnik ryzyka udaru mózgu, które najlepiej poddaje się usunięciu. Ciśnienie tętnicze koniecznie obniżać do normalnych znaczeń (mniej niż 14085 mm sł. rt.).
Cukrzyca – niezależny czynnik ryzyka niedokrwienia udaru mózgu. U 50% pacjentów, cukrzyca diagnozowana jest z dużym opóźnieniem, chorzy na cukrzycę muszą koniecznie dotrzymywać się diety i kontrolować poziom glukozy w swojej krwi.
Hipercholesterolemia – Im większy jest poziom ogólnego cholesterolu we krwi, tym większa jest częstość naczyniowej patologii mózgowia. Wydzielają niemodyfikowalne czynniki hipercholesterolemii – wiek, przynależność do płci męskiej, dziedziczność i te, które poddają się korekcji – arteriowe nadciśnienie, otyłość, błędy diety, palenia, hypodynamia, nadmierne stresy. Przy poziomie cholesterolu krwi powyżej 5,2 mmoll zalecane jest dotrzymywanie się diety „antycholesterolowej”, i zażywanie preparatów, jakie obniżają poziom cholesterolu we krwi.
Otyłość – Ze zwiększeniem masy ciała zwiększa się częstość powstania wielu chorób, m.in. naruszeń mózgowego krwiobiegu, rozbratów systemu trawienia. Głównymi czynnikami rozwoju otyłości są:
– znaczna przesada kaloryczności pokarmu nad zużyciem energii przez człowieka,
– skłonność genetyczna,
– niski poziom fizycznej aktywności.
Palenie – ryzyko udaru mózgu rośnie ponad sześciokrotnie, i znacznie zwiększa się ryzyko ponownego udaru mózgu. U osób, które przestają palić, obniża się ryzyko rozwoju udaru mózgu w przybliżeniu do 50%.
Nadmierne spożywanie alkoholu znacznie podwyższa ryzyko udaru mózgu.
Ważną rolę odgrywają tutaj kombinacje różnych czynników ryzyka. Można zauważyć, że niedostateczna orientacja jest przyczyną w niewłaściwym czasie zwrócenia za pomocą leczniczą.
Udar mózgu. Oznaki niebezpieczeństwa:
– Gwałtowna słabość albo zaniemówienie twarzy, rąk, nogi lub w połowie ciała.
– Gwałtowne pogorszenie albo utrata wzroku.
– Gwałtowny ambaras w mowie albo w rozumieniu wystosowanej mowy.
– Gwałtowny silny ból głowy bez oczywistej przyczyny.
– Gwałtowna utrata równowagi.
Jeśli u Państwa i waszych bliskich mają miejsce powyższe przejawy, zwłaszcza w przypadku porażenia połowy ciała, natychmiast trzeba zadzwonić po „pogotowie”.
Pamiętajcie, że leczenie udaru mózgu musi być przeprowadzane w oddziale specjalistycznym.
Zgodnie z Europejską Kartą zdrowego serca, profilaktyka udaru mózgu przewiduje:
– stała kontrola i osiągnięcie docelowych poziomów cholesterolu,
– rezygnacja z palenia,
– adekwatny poziom wysiłków fizycznych – nie mniej niż 30 minut 5 razy na tydzień,
– racjonalne odżywianie,
– normalizacja wagi ciała,
– ciśnienie tętnicze poniżej 14090 mm sł. rt.,
– normalny poziom cukru krwi,
– ograniczenie emocjonalnych obciążeń.
Dzisiaj zarówno lekarz i pacjent powinni znać prostą prawdę – im wcześniej zostanie okazana odpowiednia pomoc pacjentowi, tym bardziej efektywne będzie leczenie i skutki udaru mózgu.
Bądźcie zdrowi!
Polskie Stowarzyszenie Medyczne w obwodzie winnickim
Tetiana Wysoczanska, lekarz–neurolog oddzialu udarowego w Regionalnym Winnickim Szpitalu Psychoneurologicznym im. Juszczenko,
Opracowanie dr Andrij Kostiuczenko, asystent, WNMU im. M. Pirogova, 09.02.17 r.
